ថ្ងៃទី១ ខែធ្នូ ៖ ទិវាប្រយុទ្ធប្រឆាំងជំងឺអេដស៍ គឺជាពេលវេលាត្រូវចងចាំនូវជីវិតដែលបានបាត់បង់ ការអបអរនូវវឌ្ឍនភាពដែលសម្រេចបាន និងប្តេជ្ញាឡើងវិញចំពោះការលុបបំបាត់ជំងឺអេដស៍។ នៅក្នុងឆ្នាំនេះ គ្រាដែលមេរោគហ៊ីវ និងការរាតត្បាតនៃជំងឺកូវីដ ១៩ កំពុងរាតត្បាតមកជាមួយគ្នា ប្រធានបទនៃទិវាប្រយុទ្ធជំងឺអេដស៍ ឆ្នាំ ២០២០ គឺ «សាមគ្គីភាពជាសាកល និងការទទួលខុសត្រូវរួមគ្នា»។ ការរាតត្បាតនៃមេរោគកូវីដ ១៩ បានប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងបំផុត ដល់អ្នកក្រីក្រ និងអ្នកងាយរងគ្រោះបំផុត និងបានបង្កបញ្ហាលំបាកកាន់តែធំ ដល់អ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍។ ដូច្នេះរាល់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ដែលធ្វើការងារប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងមេរោគកូវីដ ១៩ និងជំងឺអេដស៍នេះ ទាំងរដ្ឋាភិបាល ម្ចាស់ជំនួយ មេដឹកនាំសាសនា អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ សង្គមស៊ីវិល អ្នកជំងឺអេដស៍ និងពលរដ្ឋដែលស្ថិតនៅក្នុងភាពគ្រោះថ្នាក់នេះ ត្រូវធ្វើការជាមួយគ្នា ដើម្បីបញ្ឈប់នូវបញ្ហាជាទ្វេគ្រោះនេះ ។
សូ ធារី ជាមនុស្សម្នាក់ក្នុងចំណោមវីរជនដែលមិនសូវមានគេស្គាល់ ជាច្រើននៅកម្ពុជា។ គាត់កំពុងប្រយុទ្ធជាមួយនឹងជំងឺរាតត្បាតភ្លោះនេះ គឺជំងឺអេដស៍ និងកូវីដ ១៩។ នាងកំពុងរស់នៅជាមួយនឹងមេរោគហ៊ីវ ហើយធ្វើការជាអ្នកផ្តល់ប្រឹក្សា ឲ្យសមាគមអ្នកប្រើប្រាស់ថ្នាំពន្យារជីវិត (AUA) ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ ធារីនិយាយទាំងញញឹមថា ៖ «កាលពីអតីតកាល ខ្ញុំជាស្ត្រីមេផ្ទះសាមញ្ញម្នាក់។ គេហៅខ្ញុំថា បងស្រី ប៉ុន្តែក្រោយធ្វើការនៅកន្លែងព្យាបាលមួយកន្លែង គេហៅខ្ញុំថា អ្នកគ្រូ»។ នាងបន្តថា ៖ «ខ្ញុំមិនចង់ឈប់មកធ្វើការទេ ទោះជាខ្ញុំខ្លាចថា ខ្ញុំអាចឆ្លងកូវីដ ១៩ក៏ដោយ ព្រោះខ្ញុំចង់ឲ្យប្រាកដថាអ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ អាចទទួលបានការព្យាបាល និងការប្រឹក្សាយោបល់។ វាមានសារៈសំខាន់ណាស់ ដែលយើងត្រូវទទួលបានថ្នាំរាល់ថ្ងៃ ដើម្បីឲ្យមានសុខភាពល្អ និងរស់នៅជុំគ្រួសារយើង»។
មនុស្សប្រមាណ ៧៣ ០០០ នាក់មានផ្ទុកមេរោគអេដស៍ នៅកម្ពុជា។ តែ យើងមានដំណឹងល្អ។ អ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ចំនួន ៨៤% កំពុងទទួលបានការព្យាបាលសង្គ្រោះជីវិត ហើយ ៨១% បង្ក្រាបមេរោគនៅក្នុងខ្លួនបាន។ អត្រាអ្នកទទួលបានការព្យាបាលនៅកម្ពុជាគឺខ្ពស់ជាងគេ ក្នុងចំណោមប្រទេសនៅតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។ នៅឆ្នាំ ២០១៩ មានករណីឆ្លងថ្មីនៃមេរោគអេដស៍ចំនួន ៧៨០ គឺមានការថយចុះចំនួន ៦២% បើប្រៀបធៀបនឹងឆ្នាំ ២០១០។ ប្រទេសកម្ពុជាបានបង្វែរជំនន់នៃអ្វីដែលពីមុនមកគឺជាមេរោគអេដស៍រាតត្បាតដ៏លឿនបំផុត នៅក្នុងតំបន់ ហើយបានក្លាយជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសដែលគ្រប់គ្រងបានលើការរាតត្បាតនៃមេរោគអេដស៍នៅក្នុងសាកលលោក។
ជោគជ័យរបស់ប្រទេសកម្ពុជា នៅក្នុងការបង្ក្រាបលើជំងឺអេដស៍មានឬសគល់នៅក្នុងគំនិតថ្មី ការចូលរួមរបស់សហគមន៍ ដំណោះស្រាយផ្តើមចេញពីសហគមន៍ ភាពជាដៃគូរឹងមាំជាអន្តរជាតិខាងផ្នែកសុខភាព និងការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។ ជោគជ័យនេះថែមទាំងបានកសាងគ្រឹះរឹងមាំសម្រាប់ប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺឆ្លងដទៃទៀតបាន។ យ៉ាងណាក្តី ជោគជ័យនេះនៅមានភាពផុយស្រួលនៅឡើយ។ ការលុបបំបាត់មេរោគអេដស៍ទាមទារការគោរពជាបន្ត និងច្រើនថែមទៀត លើសិទ្ធិមនុស្ស និងសមភាពយេនឌ័រ ជាពិសេសសម្រាប់អ្នកស្ថិតក្នុងស្ថានភាពប្រឈម និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដែលធ្វើការតស៊ូមតិ និងផ្តល់សេវាបម្រើសម្រាប់ពួកគេ។
ការរាតត្បាតនៃមេរោគកូវីដ ១៩ បានធ្វើឲ្យវិសមភាពផ្នែកសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចមានកាន់តែច្រើន ហើយបង្កើនភាពងាយរងគ្រោះចំពោះជំងឺអេដស៍ របស់ក្រុមដែលមិនសូវទទួលបាននូវការយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើ។ មេរោគរាតត្បាតជាសាកលនេះ បានធ្វើឲ្យបញ្ហានៃការមាក់ងាយក្នុងសហគមន៍មានកាន់តែច្រើន ហើយនៅតែជាបញ្ហាប្រឈមមួយសម្រាប់អ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍។ ដូចមេរោគអេដស៍ដែរ មេរោគកូវីដ ១៩ បានធ្វើឲ្យអ្នកផ្តល់សេវាផ្នែកសុខភាពមានកង្វល់ ហើយធ្វើឲ្យអ្នកជំងឺគេចពីមណ្ឌលសុខភាព ដោយគេខ្លាចឆ្លង។ ការមាក់ងាយធ្វើឲ្យគេបាត់បង់ឱកាសការងារ មានការពិបាកចិត្ត ហើយមិនសូវបំពេញបានតាមរបបថ្នាំសង្កូវ។ តែយើងមានមធ្យោបាយក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការមាក់ងាយទាក់ទងនឹងមេរោគកូវីដ ១៩ និងមេរោគអេដស៍។ វិធីម្យ៉ាង គឺកសាងសមត្ថភាពរបស់អ្នកផ្តល់សេវា ក្នុងការការពារ និងគ្រប់គ្រងលើការឆ្លងរោគ។ ឧទាហរណ៍ទី ២ គឺយុទ្ធនាការជាសាកលក្នុងការអប់រំថា ពេលណាគេរកមិនឃើញមេរោគអេដស៍ នោះវាមិនឆ្លងទេ។ អ្នកផ្ទុកមេរោគអេដស៍ដែលកំពុងព្យាបាល និងដែលឈានដល់កម្រិតដែលគេរកមេរោគមិនឃើញនៅក្នុងឈាម មិនអាចធ្វើការចម្លងមេរោគនេះបានទេ។ ការនេះកាត់បន្ថយការមាក់ងាយ ទាក់ទងនឹងការភ័យខ្លាច ហើយផ្តល់ក្តីសង្ឃឹមដល់អ្នកមានមេរោគនេះ។ វាថែមទាំងអាចលើកទឹកចិត្តដល់អ្នកប្រឈមឲ្យធ្វើតេស្ត និងព្យាបាលបានឆាប់។
មានហានិភ័យច្រើនថែមទៀតនៃការឆ្លងមេរោគអេដស៍ នៅក្នុងចំណោមមនុស្សសំខាន់ៗ ពិសេសយុវជនដែលរួមភេទជាមួយបុរស និងនារីកែភេទ។ ដោយសារគេប្រឈមនឹងការមាក់ងាយ និងការរើសអើងរួចទៅហើយនោះ យុវជនទាំងនេះមិនធ្វើតេស្តរកមេរោគអេដស៍ និងកាមរោគដទៃទៀតទេ ដែលជាការធ្វើឲ្យគេមានការប្រឈមនឹងការឆ្លងមេរោគអេដស៍យ៉ាងខ្ពស់។ លើសពីនេះទៀត គេមិនស្វែងរកការព្យាបាលឬការប្រឹក្សាយោបល់ត្រឹមត្រូវទេ។ក្នុងពេលដែលសហរដ្ឋអាមេរិកធ្វើការអបអរខួបលើកទី ៧០ នៃការបង្កើតទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយកម្ពុជា ហើយអង្គការសហប្រជាជាតិធ្វើការកត់សម្គាល់ខួបលើកទី ៧៥ នៃកំណើតរបស់ខ្លួន ទីភ្នាក់ងារផ្នែកជំងឺអេដស៍របស់សហប្រជាជាតិ UNAIDS និងផែនការបន្ទាន់របស់ប្រធានាធិបតីអាមេរិកសម្រាប់ការបន្ធូរបន្ថយផ្នែកជំងឺអេដស៍ PEPFAR ធ្វើការជាមួយក្រសួងសុខាភិបាលកម្ពុជា និងអង្គការសហគមន៍ក្នុងមូលដ្ឋាន ដើម្បីដោះស្រាយចំពោះតម្រូវការរបស់ក្រុមអ្នកប្រឈមទាំងនេះ។ ឧទាហរណ៍មួយនៃការសហការគ្នានេះគឺសេវាបែបថ្មីតាមសហគមន៍ ដូចជាការធ្វើតេស្តខ្លួនឯងរកមេរោគអេដស៍ និងការប្រើថ្នាំប្រឆាំងមេរោគអេដស៍ ដើម្បីការពារការឆ្លងក្នុងចំណោមអ្នកស្ថិតនៅក្នុងក្រុមមានការប្រឈមខ្ពស់ (ការការពារមុនមានការប្រឈម ឬ PrEP) ។ នៅក្នុងសាកលលោក នៅតាមតំបន់ដែលគេអនុវត្ត PrEP បានទូលំទូលាយសម្រាប់អ្នកប្រឈម អត្រាឆ្លងមានការធ្លាក់ចុះយ៉ាងលឿន។ទីតាំងសាធារណៈ និងទីតាំងឯកជនចំនួន ៧ នៅកម្ពុជា នាបច្ចុប្បន្ននេះ ផ្តល់សេវា PrEP ហើយទីតាំងចំនួន ១១ ថែមទៀតនឹងដំណើរការ នៅក្នុងពេលប៉ុន្មានខែខាងមុខនេះ។
ការលុបបំបាត់ការមាក់ងាយ និងការរើសអើង ដោយយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់លើអ្នកជំងឺ ក្នុងការឆ្លើយតប ហើយធ្វើការខិតខំដោយឈរលើមូលដ្ឋាននៃការគោរពចំពោះសិទ្ធិមនុស្ស និងចំណាត់វិធីដែលយកចិត្តទុកដាក់លើយេនឌ័រ គឺជាគន្លឹះសម្រាប់កាត់បន្ថយឲ្យបានជាអតិបរិមា នូវផលប៉ះពាល់នៃមេរោគរាតត្បាតនៃជំងឺអេដស៍ និងកូវីដ ១៩ ដែលកំពុងមានជាមួយគ្នា។ បញ្ហាប្រឈមនៅឆ្នាំ ២០២០ គួរតែជាការរំលឹកមួយនៃឱកាសសម្រាប់ភាពដឹកនាំដ៏ច្បាស់លាស់មួយ និងក្នុងការធ្វើអ្វីតាមគន្លងថ្មី ប្រសើរ ហើយប្រកបដោយការសហការគ្នាច្រើនជាងមុន។ ជោគជ័យរបស់យើងពឹងអាស្រ័យលើការចូលរួមជាមួយគ្នា មិនមែនការដើរចេញ សាមគ្គីភាព មិនមែនចំណាត់វិធីធ្វើទៅតែឯងនោះទេ។
លោកស្រី Vladanka Andreeva គឺជានាយិកាអង្គការសហប្រជាជាតិប្រយុទ្ធជំងឺអេដស៍ (UNAIDS) ប្រចាំនៅកម្ពុជា ហើយលោក W. Patrick Murphy គឺជាឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា
