របាយការណ៍ ឆ្នាំ ២០២១ ​របស់ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក ស្តីពីការជួញដូរមនុស្ស ប្រទេសកម្ពុជា – (លំដាប់ថ្នាក់ទី ២ ក្នុងបញ្ជីតាមដាន)

រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនបានគោរពបានពេញលេញ​តាម​បទ​ដ្ឋាន​អប្បប​រមាក្នុង​ការ​បំបាត់​ការ​ជួញ​​​​ដូរ​​​​​​ មនុស្ស​​​ទេ ប៉ុន្តែ​កំពុងបង្កើនកិច្ច​​ខិតខំប្រឹង​ច្រើន​គួរ​ឲ្យកត់សម្គាល់លើបញ្ហានេះ ​។​ ការខិតខំទាំង​នេះ​រួមមានដូចជាកំណែលម្អលើការប្រមូលទិន្នន័យនិងការតាមដានលើការកាត់ទោសនិងដាក់ទោសជនល្មើស ទិន្នន័យស្តីពីអត្តសញ្ញាណជនរងគ្រោះ នៅទូទាំងប្រទេស ការបន្តស៊ើបអង្កេត កាត់ទោស និងដាក់ទោសលើជនល្មើស និងការបន្តអនុវត្តផែនការសកម្មភាពដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការជួញដូរ។ តែជារួម រដ្ឋាភិបាលមិនបានបង្ហាញឱ្យឃើញថា បានបង្កើនការខិតខំឲ្យបានច្រើនទេ បើប្រៀបធៀបនឹងរយៈកាល​នៃរបាយការណ៍​លើកមុន ហើយមិនទាំងបានពិចារណាលើផលប៉ះពាល់​នៃរោគរាតត្បាតកូវី១៩ លើសមត្ថភាព​របស់ខ្លួនឡើយ ក្នុងការប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំងការជួញដូរមនុស្ស។ អំពើពុករលួយ ​នៅតែធ្វើឱ្យរាំងស្ទះដល់ការងាររបស់សមត្ថកិច្ច ក្នុងការចាប់ឲ្យជនល្មើសមានការទទួលខុសត្រូវ។ អំពើពុករលួយ បានបន្តរាំងស្ទះដល់ប្រតិបត្តិការរបស់សមត្ថកិច្ច  ដំណើរការកាត់ក្តីជនល្មើស និងការផ្តល់សេវាដល់ជនរងគ្រោះ។ នៅចំពោះមុខ​​កង្វះការគ្រប់គ្រង និងវិធានការ​ចាប់ឱ្យទទួលខុសត្រូវរបស់រដ្ឋាភិបាល អាជ្ញាធរមិនបានធ្វើការស៊ើបអង្កេតលើរបាយការណ៍​ដែលគួរឱ្យ​ទុកចិត្តបាន ស្តីពីការឃុបឃិតរបស់មន្រ្តី ពិសេសជាមួយឈ្មួញខិលខូច ដែលបានធ្វើឱ្យបុរស ស្រ្តី និងកុមាររាប់ពាន់នាក់ នៅទូទាំងប្រទេស រងការជួញដូរមនុស្ស នៅតាមកន្លែងកំសាន្ត និងកន្លែងឡឥដ្ឋ។ ការខកខាន​របស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការបង្កើតនិងអនុវត្តប្រព័ន្ធតាមដានផ្នែកយុត្តិធម៌​ឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់ធ្វើឱ្យជនសង្ស័យជាច្រើនគេចខ្លួនមុនសវនាការ ដែលជាការនាំឱ្យមានការកាត់ទោសកំបាំងមុខជាច្រើន។ រដ្ឋាភិបាល មិនបានផ្តល់ការការពារគ្រប់គ្រាន់ ដល់ជនរងគ្រោះ នៅក្នុងស្រុក និងនៅបរទេស ហើយពឹងផ្អែកខ្លាំងលើ​ម្ចាស់ជំនួយ និង អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ក្នុងការផ្តល់ការថែទាំចាំបាច់។ អាជ្ញាធរមិនបានចេញ​ការណែនាំផ្លូវការដែលអនុញ្ញាតឱ្យប្រើបច្ចេកទេសស៊ើបអង្កេតសម្ងាត់ នៅក្នុងប្រតិបត្តិការប្រឆាំងនឹងការជួញដូរទេ។ កត្តានេះបន្តធ្វើឱ្យមានឧបសគ្គដល់​លទ្ធភាព​របស់មន្រ្តី នៅក្នុងការចាប់ជនប្រព្រឹត្តការជួញដូរផ្លូវភេទឱ្យទទួលខុសត្រូវពេញលេញ។ ដូច្នេះ ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានបញ្ចុះលំដាប់ថ្នាក់មកលំដាប់ទី ២ ក្នុងបញ្ជីតាមដាន ក្នុងរយៈពេល ២ ឆ្នាំជាប់គ្នាមក​នេះ។ រដ្ឋាភិបាលមិនបានប្រើប្រាស់ធនធានបានគ្រប់គ្រាន់ សម្រាប់ផែនការដែលបានកំណត់មកទេ។ បើត្រូវបានអនុវត្ត ផែនការ​នេះអាចត្រូវបានចាត់ទុកថា ជាការខិតខំដ៏សំខាន់មួយ នៅក្នុងការបំពេញបានតាមបទដ្ឋានអប្បបរមា ហើយកម្ពុជាអាចទទួលបានការលើកលែងនៅក្នុងច្បាប់ស្តីពីការជួញដូរមនុស្ស ដែលរារាំងមិនឱ្យកម្ពុជាធ្លាក់ទៅលំដាប់ទី ៣។ ដូច្នេះ ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបន្តស្ថិតនៅក្នុងលំដាប់ទី ២ ក្នុងបញ្ជីតាមដាន ក្នុងរយៈពេល ៣ ឆ្នាំជាប់គ្នាមក​នេះ។ 

អនុសាសន៍​ជាអាទិភាព 

គោរពដំណើរការផ្លូវច្បាប់ត្រឹមត្រូវ បង្កើនការ​ខិតខំ​ក្នុងការស៊ើបអង្កេត និងនាំខ្លួនយកមកកាត់ទោស ដាក់​ទោស និងដាក់ទណ្ឌកម្មចំពោះជន​ល្មើស​ក្នុងការ​ជួញ​ដូរផ្លូវភេទ និងជួញដូរពលកម្មឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់ រួមទាំងមន្រ្តីឃុបឃិត ដោយដាក់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារធ្ងន់ធ្ងរ  បង្កើនថវិកាសម្រាប់អង្គភាពអ​នុវត្តច្បាប់ប្រឆាំងការជួញដូរ ហើយផ្តល់ថវិកាឱ្យមុនធ្វើការស៊ើបអង្កេត ជាជាងផ្តល់ឱ្យជាក្រោយ អនុវត្តពេញលេញនូវពិធីសារថ្មីទូទាំងប្រទេសសម្រាប់កំណត់អត្តសញ្ញាណកម្មនៃជនរងគ្រោះនៅ​ក្នុង​ចំណោមក្រុមដែលងាយរងគ្រោះ ហើយបង្រៀនមន្រ្តីឱ្យយល់ពីលក្ខខណ្ឌ​ដែលចែងនៅក្នុងច្បាប់នេះ បង្កើនថវិកាសម្រាប់នគរបាលប្រឆាំងការជួញដូរមនុស្សដើម្បីសម្របសម្រួលបានល្អ​លើការតាមដានចុងចោទ ដែលត្រូវបានដោះលែងនៅក្រោមការតាមដាន​របស់តុលាការ នៅមុនសវនាការ។ បង្កើនការធ្វើអធិការកិច្ចការងារ ដោយមិនប្រកាសឲ្យដឹងមុន នៅកន្លែងការងារដែលមានការប្រឈមខ្លាំង ពិសេស​នៅតាមទីតាំងឡឥដ្ឋ កន្លែងកំសាន្ត ការដ្ឋានសំណង់ ចំការធំៗ ដោយផ្តោតសំខាន់​លើការរកមើលករណីទាសភាពបំណុល ហើយចាប់ឱ្យថៅកែទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់ បង្កើនសេវា​សម្រាប់​ជនរងគ្រោះជាបុរស និងកុមារា ពិសេសអ្នកដែលត្រូវបានគេកេងប្រវ័ញ្ចនៅក្នុងឧស្សាហកម្មនេសាទនៅបរទេស បង្កើនការខិតខំធ្វើឲ្យមានការចូលរួម​របស់ជនរងគ្រោះក្នុងស្រុក និងបរទេស នៅក្នុងដំណើរក្តីព្រហ្មទណ្ឌ និងក្តីរដ្ឋប្បវេណី ដោយបង្កើតមូលនិធិសម្រាប់ជនរងគ្រោះ ហើយអនុញ្ញាតឱ្យគេអាចធ្វើការ ស្នាក់​នៅបណ្តោះអាសន្ន និងឋានៈផ្សេងទៀតសម្រាប់ជនរងគ្រោះជាបរទេស ដែលចង់ស្នាក់នៅក្នុងប្រទេស ក្នុងអំឡុងពេលមានដំណើរក្តី​ក្នុងតុលាការ  អនុវត្តប្រព័ន្ធតាមដាន ប្រមូល និងរាយការណ៍ទិន្នន័យស្តីពីការកាត់ទោសប្រឆាំងការជួញដូរ និងការងារការពារជនរងគ្រោះ ផ្សព្វផ្សាយទិន្នន័យ​ក្នុងចំណោមស្ថាប័នរដ្ឋដែលមានការងារទាក់ទង ដោយធ្វើយ៉ាងណាការពារអត្តសញ្ញាណ និងការសម្ងាត់ឯកជនរបស់ជនរងគ្រោះ។ លុបបំបាត់ការយកថ្លៃក្នុងការជ្រើសរើសយក ឬការផ្តល់ការងារ ពីកម្មករ​ដោយក្រុមហ៊ុនជ្រើសរើសពលករ ហើយត្រូវឲ្យនិយោជកជាអ្នកបង់វិញ។ បង្កើនការតាមមើល និងត្រួតពិនិត្យ​លើស្ថាប័នផ្តល់កម្ចី ដោយរួមទាំងស្ថាប័នមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុឯកជន ដើម្បីកាត់បន្ថយភាពងាយរងគ្រោះនឹងការបង្ខំ​ដោយសារបំណុល នៅក្នុងចំណោមក្រុមដែលមានជីវភាពខ្សត់ខ្សោយ កែប្រែច្បាប់ដែលអនុញ្ញាតឱ្យមានការផ្តល់សំណងនៅពេលជនល្មើសត្រូវបានដាក់ទោស បង្កើតហើយបណ្តុះបណ្តាលមន្រ្តីពាក់ព័ន្ធដែលធ្វើការទាក់ទងនឹងនិតិវិធីការងារជាបទដ្ឋានសម្រាប់គណនា  និងផ្តល់សំណង ​ បង្កើត ហើយកំណត់​ធនធានអនុវត្ត​និតិ​វិធី​ជា​ប្រព័ន្ធ នៅតាមបេសកកម្មការទូតនៅបរទេស ដើម្បីជួយជនរងគ្រោះនៅបរទេស រួមទាំងនៅក្នុង​ប្រទេស​ដែលគ្មានតំណាង​ទូត​កម្ពុជា កែប្រែច្បាប់ស្តីពីការចេញការអនុញ្ញាតដល់ក្រុមហ៊ុនជ្រើសរើសពលករ និងលក្ខខណ្ឌក្នុងកុងត្រា ដោយបញ្ចូលខ្លឹមសារតឹងរឹងស្តីពីការការពារពលករ និងសិទ្ធិរបស់ពួកគេ  ពង្រឹងការខិតខំក្នុងការត្រួតពិនិត្យក្រុមហ៊ុនជ្រើសរើសកំលាំងពលកម្មឯកជន និងសាខារបស់គេ ដើម្បីរកមើលការជ្រើសរើសដែលមានលក្ខណៈបន្លំឬការជួញដូរដទៃទៀត បង្កើនការយល់ដឹងរបស់សាធារណជនលើបែបបទដាក់ពាក្យសុំឯកសារធ្វើដំណើរសមស្រប ដើម្បីសម្រួលដល់ការធ្វើចំណាកស្រុកដោយស្របច្បាប់ និងប្រកបដោយសុវត្ថិភាព ពង្រឹងការខិតខំដើម្បីបញ្ចូលគំនិតរបស់អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល​ទៅក្នុងគោលនយោបាយសម្រាប់ផ្ទេរការគ្រប់គ្រង​ជាផ្លូវការ លើជនរងគ្រោះជាកុមារ។  

 ការនាំខ្លួនយកមកកាត់ទោស 

រដ្ឋាភិបាលបានបង្កើនការខិតខំពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់បានតិចតួច។ ធ្វើការងារពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់មិនគ្រប់គ្រាន់។ ច្បាប់​ដែល​ត្រូវ​បាន​ដាក់​ចេញ​នៅ​ឆ្នាំ ២០០៨ ​ស្ដីពី​ការ​បង្ក្រាប​ការ​ជួញ​ដូរ​មនុស្ស និង​ការ​ធ្វើ​អាជីវ​កម្ម​កេងប្រវ័ញ្ច​ផ្លូវ​ភេទ ​ដាក់ទោសព្រហ្មទណ្ឌលើការជួញដូរផ្លូវភេទ និងការជួញដូរពលកម្ម ហើយចែង​ពី​ការ​ដាក់​ទោសជាប់ពន្ធនាគារពី ៧ ដល់ ១៥ ឆ្នាំ បើជនរងគ្រោះជាមនុស្សធំ និងពី ១៥ ទៅ ២០ ឆ្នាំ បើជនរងគ្រោះជាកុមារ។ ទណ្ឌកម្មទាំងនេះ​មាន​ភាព​ម៉ឺង​ម៉ាត់​គ្រប់​គ្រាន់ ហើយបើទាក់ទងនឹងការជួញដូរផ្លូវភេទ វា​ស្រប​តាម​ទោសលើ​​​បទ​ឧក្រិដ្ឋ​ធ្ងន់​ធ្ងរដទៃ​ទៀត ដូចជា​ការ​រំលោភ​សេព​សន្ថវៈ។ អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និយាយថា តាមភាពជាក់ស្តែង អាជ្ញាធរ មិនបានដាក់ទោសព្រហ្មទណ្ឌនៅក្រោមច្បាប់ប្រឆាំងការជួញដូរ លើជនល្មើសជួញដូរកម្លាំងពលកម្មទេ តែបែរជា ប្រើច្បាប់ការងារ ហើយចេញការផាក ឬដាក់ពន្ធនាគាររយៈពេលខ្លី ពី ៦ ថ្ងៃទៅ ១ខែ ដែលមិនមែនជាទណ្ឌកម្មសមល្មម សម្រាប់ធ្វើឲ្យជនល្មើសរាងចាល ឬផ្តល់យុត្តិធម៌​សម្រាប់ជនរងគ្រោះឡើយ។ 

រោគរាតត្បាតបានរារាំងការខិតខំ​របស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការកាត់ទោសជនល្មើស និងលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងលើការជួញដូរ នៅក្នុងចំណោមមន្រ្តី និងប្រជាជនងាយរងគ្រោះ។ តុលាការកម្ពុជាត្រូវបានបិទអស់រយៈពេលរាប់ខែ ចាប់ពីខែមីនា ឆ្នាំ ២០២០ មក ដោយផ្អាកជាបណ្តោះអាសន្ន នូវសកម្មភាពទាំងអស់របស់តុលាការ ដោយរួមទាំងការស៊ើបអង្កេតលើការជួញដូរមនុស្សផងដែរ។ ទោះបីជាមានបញ្ហាបែប​នេះក្តី វាជាលើកដំបូងហើយ គិតតាំងពីឆ្នាំ ២០១៧ ដែលក្រសួងយុត្តិធម៌បានរាយការណ៍​ទិន្នន័យស្តីពីការកាត់ទោសនិងដាក់ទោសលើករណីជួញដូរ នៅគ្រប់ខេត្តទូទាំងប្រទេស ថ្វីត្បិតតែមិនបានផ្តល់ព័ត៌មានលម្អិតគ្រប់គ្រាន់លើករណីទាំង​នេះក្តី។ សមត្ថកិច្ចតុលាការប្រហែលបានបញ្ចូលករណីរំលោភផ្លូវភេទនិងបទល្មើសដទៃទៀត​នៅក្រៅនិយមន័យធម្មតា​នៃការជួញដូរ នៅក្នុងទិន្នន័យរាយការណ៍​មក​របស់គេ។ ដូច្នេះ ចំនួនពិត​នៃករណីស៊ើបអង្កេត កាត់ទោស និងដាក់ទោសលើការជួញដូរ​ប្រហែលតិចជាងចំនួនដែលត្រូវបានរាការណ៍មក។ បើយោងតាមនគរបាលប្រឆាំងការជួញដូរអនីតិជន (AHTJP) នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍ អាជ្ញាធរ បានចាប់ខ្លួនជនសង្ស័យចំនួន ៤៨ នាក់ ទាក់ទងនឹងករណីចំនួន ៣៧ នៃ «ការមិនមែនជួញដូរផ្លូវភេទ»  (២៦​ នាក់ក្នុងករណីចំនួន ២១ ត្រូវបានរាយការណ៍​នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៩) និងចាប់ខ្លួន ៤៦ នាក់ក្នុ្ងងករណីចំនួន ២១ នៃការជួញដូរផ្លូវភេទ (មានជនសង្ស័យ ២៧ នាក់ក្នុងករណីចំនួន ១៤ នៅឆ្នាំ ២០១៩) ។ ក្នុងចំណោមជនត្រូវបានចាប់ខ្លួនទាំង​នេះ មាន ១៤ នាក់ជាមេខ្យល់នាំពលករ។ យោងតាមក្រសួងយុត្តិធម៌ ពីខែមករា ដល់ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២០ អាជ្ញាធរបានកាត់ទោសសរុបចំនួន ៣៤៨ ករណីនៃការជួញដូរ ក្នុងគ្រប់ខេត្ត ដោយក្នុង​នោះ ២៣៣ ករណីត្រូវបានបញ្ជូនធ្វើការស៊ើបអង្កេតជាផ្លូវការ ១៩០ ករណីកំពុងស្ថិត​ក្នុងដំណើរការសម្រេច ដោយគិតមកត្រឹមខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២១។ តែ ករណីខ្លះ​នៃករណីទាំង​នេះ បានកើតឡើង​នៅក្រៅរយៈពេល​នៃរបាយការណ៍​នេះ ហើយប្រហែលអាចទាក់ទងនឹងបទល្មើសផ្សេងក្រៅពីការជួញដូរ។ នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍​លើកមុន អាជ្ញាធរបានរាយការណ៍​ទិន្នន័យមិនពេញលេញ ដោយយកតែពីតំបន់ខ្លះនៃប្រទេស ដែលក្នុង​នោះ ខ្លួនបានកាត់ទោសចំនួន ១៩៩ ករណី ហើយបានបញ្ជូនឲ្យធ្វើការស៊ើបអង្កេតជាផ្លូវការចំនួន ១៣៤ ករណី។ នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍នេះ អាជ្ញាធរបានដាក់ទោសបុគ្គលចំនួន ១៤៤ នាក់ នៅក្នុងខេត្តទាំងអស់ ក្នុងប្រទេស ដោយ ២៣៤ នាក់​បន្តនៅក្នុងការឃុំឃាំង តែក្រសួងយុត្តិធម៌មិនបានរាយការណ៍​លម្អិតទេ ហើយមានខ្លះប្រហែលមិនចូលក្នុងនិយមន័យ​នៃករណីជួញដូរមនុស្សទេ នៅក្រោមច្បាប់អន្តរជាតិ។ នៅក្នុងឆ្នាំ​មុនៗ តាមសេចក្តីរាយការណ៍​មក​ថា តុលាការបានបន្តដាក់ទោសជនសង្ស័យតាមបទចោទមិនសូវធ្ងន់ ហើយបញ្ចប់ករណីជួញដូរផ្លូវភេទ ដោយការទូទាត់សំណងជាលុយ ជំនួសការជាប់ពន្ធនាគារ។ ដូចរបាយការណ៍​ក្នុងឆ្នាំមុនៗដែរ ជនរងគ្រោះដែលគ្រួសាររបស់គេបានទទួល​សំណងទូទាត់ក្រៅតុលាការ ពីជនល្មើស ច្រើនតែប្តូរចម្លើយជាកស្សិណរបស់គេ ឬដកខ្លួនចេញពីសវនាការ ដែលជាការធ្វើឱ្យការ​កាត់ទោសមានភាពកាន់តែស្មុគស្មាញ។ នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍​មុន អាជ្ញាធររាយការណ៍តែពីទិន្នន័យដាក់ទោសដោយតុលាការរាជធានីភ្នំពេញទេ ដែលបានដាក់ទោសមនុស្សចំនួន ១៤០ នាក់។ រដ្ឋាភិបាលបានចុះអនុស្សារណៈ (MOU) ដោយបញ្ជាក់ពីការស៊ើបអង្កេតដោយការជួញដូរមនុស្សឆ្លងកាត់ព្រំដែន ជាមួយប្រទេសថៃ និងវៀតណាម ព្រមទាំងមានចុះសន្ធិសញ្ញាបត្យាប័នជាមួយថៃផងដែរ តែមិនបានរាយការណ៍ពីការស៊ើបអង្កេត ឬចាប់បញ្ជូនជនល្មើសណាមួយទេ នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍​នេះ។ នៅក្នុងអំឡុងពេលនេះដែរ រដ្ឋាភិបាលបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយថៃ ក្នុងការកំណត់នីតិវិធីប្រតិបត្តិបែបស្តង់ដារ លើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការទ្វេភាគីក្នុងការពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ប្រឆាំងនឹងការជួញដូរមនុស្ស។ រដ្ឋាភិបាល បានបន្តធ្វើសហប្រតិបត្តិការជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក តាមរយៈក្រុមការងារពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ ដោយមានបំណងប្រយុទ្ធនឹងការកេងប្រវ័ញ្ចផ្លូវភេទតាមអ៊ិនធឺណែត លើកុមារនិងបទល្មើសផ្លូវភេទដទៃទៀត​លើកុមារ តែមិនបានរាយការណ៍ថា តើខ្លួនបានធ្វើការស៊ើបអង្កេតលើករណីបែប​នេះទេ នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍​នេះ។ 

នៅទូទាំងប្រទេស សមត្ថកិច្ចច្រើនតែមិនបានចាត់វិធានការសមស្របប្រឆាំងនឹងជនសង្ស័យ ឬជនល្មើសដែលតុលាការដាក់ទោសហើយទេ។ នគរបាលយុត្តិធម៌ ខ្វះធនធានក្នុងការតាមដានចំនួនចុងចោទ​ដែលចេះតែមានចំនួនកើនឡើង ដែលត្រូវបានដោះលែង «ក្រោមការតាមដានរបស់តុលាការ» ដោយរង់ចាំសវនាការ ដែលជាការធ្វើឱ្យពួកគេគេខ្លួន មុនថ្ងៃបើកសវនាការ ដែលតម្រូវឲ្យតុលាការកាត់ទោសដោយកំបាំងមុខ។ អាជ្ញាធរកម្រចេញដីកាចាប់ខ្លួនណាស់ចំពោះអ្នករត់គេចចេញពីសវនាការ បើគ្មានអង្គការ​ ជួយតាមដាននិងចាប់ទេ។ រឿងដែលធ្វើឲ្យបញ្ហា​នេះកាន់តែពិបាកថែមទៀត​នោះគឺថា ក្រមនិតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជាគ្មានគោលការណ៍ណែនាំ បទបញ្ញតិ្តស្តីពីការតាមដាន ឬភាសាដែលបញ្ជាក់ពីកាតព្វកិច្ចអនុវត្តច្បាប់មួយៗច្បាស់លាស់ ទាក់ទងនឹងការតាមដាន​របស់តុលាការ។ ដោយនិយាយថា ខ្វះធនធាន ព្រះរាជអាជ្ញា និងចៅក្រមស៊ើបអង្កេត មិនបានពិចារណាចាត់ការបន្តលើករណីជួញដូរ ដែលនគរបាលបានផ្តល់ភស្តុតាងឱ្យហើយ​នោះទេ។ អ្នកជំនាញ​នៅក្នុងប្រទេសបានបន្តនិយាយថា ករណីទាក់ទងនឹងជនសង្ស័យជាបរទេស ច្រើននាំដល់ការដាក់ទោសដោយតុលាការច្រើនជាងករណីជនសង្ស័យជាខ្មែរ ដែលច្រើនតែទទួលបានការបន្ថយការចោទប្រកាន់​​មក​ត្រឹមបទល្មើសមិនសូវធ្ងន់ធ្ងរទៅវិញ។ 

អាជ្ញាធរបានបន្តធ្វើការបណ្តុះបណ្តាលតាមការរៀបចំ និងក្រោមថវិការបស់ម្ចាស់ជំនួយ ដល់នគរបាល ព្រះរាជអាជ្ញា ចៅក្រម និងមន្រ្តីដទៃទៀត​នៃរដ្ឋាភិបាល។ នៅក្នុងអំឡុងពេលនៃរបាយការណ៍​នេះគេបានបើកការបណ្តុះបណ្តាលចំនួន ១៩២ លើកស្តីពីច្បាប់ប្រឆាំងការជួញដូរ  បច្ចេកទេសស៊ើបអង្កេត និងការប្រមូលភស្តុតាង ដល់មន្រ្តីសមត្ថកិច្ច និងមន្រ្តីតុលាការចំនួន ៧៤៩១ នាក់ តែមិនបានប្រាប់ពីចំនួនមន្រ្តីមកពីខេត្តដែលមកចូលរួមទេ។ ទោះបីជាបានទទួលការបណ្តុះបណ្តាលទាំងនេះក្តី  តែមាននគរបាលជាច្រើន ពិសេស​នគរបាលនៅតាមជនបទ មិនដឹងពីរបៀបធ្វើការងារប្រឆាំងការជួញដូរទេ ដោយ​សារភាគច្រើន​នៃពួកគេមិនបានទទួលការបណ្តុះបណ្តាល​ស្តីពីបច្ចេកទេសពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ជាមូលដ្ឋានទេ។ លើសពីនេះទៀត មន្រ្តីអនុវត្តច្បាប់ និងមន្រ្តីតុលាការខ្វះឧបករណ៍​ចាំបាច់សម្រាប់ធ្វើការងារលើករណីជួញដូរឲ្យបានសមស្រប ដូចជារថយន្ត កុំព្យូទ័រ និងបរិក្ខាទាក់ទងគ្នា និងឧបករណ៍សម្រាប់ធ្វើកោសល្យវិច័យ។ រដ្ឋាភិបាលទាមទារថា ការទូទាត់សងជាក្រោយ​នូវថ្លៃការងារស៊ើបអង្កេតប្រឆាំងការជួញដូរទាំងអស់។ ការធ្វើដូច្នេះបង្ខំឱ្យអង្គភាព​នគរបាលម្នាក់ៗ ចាយលុយខ្លួនឯងសិន។ អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល បាននិយាយថា នគរបាលខ្លះរង់ចាំរាប់ខែទម្រាំលុយត្រូវបានទូទាត់សង ហើយពេលខ្លះ មិនត្រូវបានសងបានពេញលេញទេ។ ការពិបាកលុយបែប​នេះ ធ្វើឱ្យងាយមានអំពើពុករលួយ​នៅក្នុងចំណោមអង្គភាពនគរបាលខ្លះ។​   រដ្ឋាភិបាលយល់ព្រមលើការផ្តល់អំណាចធ្វើការស៊ើបអង្កេតសម្ងាត់ ចំពោះករណីគ្រឿងញៀននិងអំពើពុករលួយ។ អង្គការក្នុងស្រុក និងមន្រ្តីខ្លះនៅតែបញ្ជាក់ពីតម្រូវការឱ្យមានបច្ចេកទេសប្រមូលភស្តុតាងថ្មី ដោយរួមទាំងការប្រមូលភស្តុតាងសម្ងាត់ ដើម្បីកាត់បន្ថយការពឹងផ្អែកលើការឆ្លើយជាកស្សិណ​របស់សាក្សី និងដើម្បីលើកកម្ពស់ការខិតខំ​ក្នុងការតាមដាន​ និងប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការជួញដូរផ្លូវភេទ។ មន្រ្តីក្រសួងយុត្តិធម៌បាននិយាយពីកង្វល់របស់គេថា ការកែប្រែច្បាប់ ឬការចេញបទបញ្ជាថ្មីបើកឲ្យធ្វើការស៊ើបអង្កេតដោយសម្ងាត់ លើករណីជួញដូរ អាចនាំឱ្យនគរបាលប្រើអំណាចខុស។ 

អំពើពុករលួយដែលមានជាទូទៅនៅគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ទាំងអស់ក្នុងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា​ រឹតត្បិតយ៉ាង​ខ្លាំង​លើលទ្ធភាពរបស់មន្រ្តីម្នាក់ៗ ​ក្នុងការចាប់ជនប្រព្រឹត្តការជួញដូរទទួលខុស​ត្រូវ។ ក្រុមប្រឹក្សាកំពូល​នៃអង្គចៅក្រម ដែលមានអំណាចដកចៅក្រម និងព្រះរាជអាជ្ញាពុករលួយ មិនបានធ្វើការងារ​នេះទេ នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍​នេះ ខ្វះធនធានសម្រាប់ធ្វើការងារស៊ើបអង្កេត ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងបទចោទបែប​នេះ។ លើសពីនេះទៀត អាជ្ញាធរមិនបានស៊ើបអង្កេតរបាយការណ៍​ជាច្រើន ស្តីពីការសមគំនិតរបស់មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាល នៅក្នុងការជួញដូរ ហើយក៏​មិនបានធ្វើការកាត់ទោស និងដាក់ទោស​លើបុគ្គលិករដ្ឋណាមួយដែលសមគំនិតក្នុងការជួញដូរ នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍​នេះទេ។  នគរបាលជាតិកម្ពុជាមានយន្តការ​មួយម្រាប់ឱ្យអ្នកធ្វើការក្នុងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលរាយការណ៍​ពីករណីពុករលួយ​របស់នគរបាលប្រឆាំងការជួញដូរ តែគេមិនបានរាយការណ៍ថា បានទទួលឬបានឆ្លើយតបនឹងបណ្តឹងទេ នៅក្នុងអំឡុងពេលនៃរបាយការណ៍​នេះ។ មន្រ្តីមូលដ្ឋានបានជួយសម្រួលការជួញដូរឆ្លងកាត់ព្រំដែន ដោយទទួលយកសំណូកជាថ្នូរនឹងការបន្លំឯកសារអត្តសញ្ញាណបណ្ណ។ ការឆ្មក់ឆែកឆេរដោយសមត្ថកិច្ច​នៅតាមកន្លែងជួញដូរផ្លូវភេទ ពេលខ្លះ មិនបានទទួលជោគជ័យទេ ដោយសារមានការប្រាប់ឱ្យដឹងជាមុន ដោយនគរបាលដែលចូលរួមធ្វើការងារ​នោះ។ តែមេនគរបាលខេត្តខ្លះ ត្រូវបានគេរាយការណ៍មកថា បានមានវិធានការដើម្បី​កាត់បន្ថយការធ្លាយព័ត៌មានសម្ងាត់នេះ ដោយប្រគល់ករណីនេះទៅឱ្យ AHTJP ដែលធ្វើការឆ្មក់ឆែកឆេរ​ដោយ​ឯករាជ្យ ដោយមិនប្រាប់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានទេ រហូតដល់ជិតចាប់ផ្តើមធ្វើ។ មានការនិយាយថា នគរបាលការពារកន្លែងជួញដូរផ្លូវភេទ ជាការប្តូរនឹងប្រាក់បង់ប្រចាំខែពីថៅកែកន្លែង​នោះ  ឬការរួមភេទជាមួយជនរងគ្រោះ។ នៅខែកុម្ភៈឆ្នាំ ២០២១ នគរបាលបានចាប់ខ្លួននគរបាលប្រឆាំងការជួញដូរម្នាក់ បន្ទាប់ពីបានវាយនារីម្នាក់​ក្នុងហាងខារ៉ាអូខេ បន្ទាប់ពីនាងមិនព្រមគេងជាមួយគាត់ និងចំពោះការគំរាមបិទហាង​នោះ។ នៅដំណាច់​នៃអំឡុងពេលនៃរបាយការណ៍​នេះ ករណី​នេះកំពុងស្ថិត​នៅក្នុងការស៊ើបអង្កេតនៅឡើយ។  ជាញឹកញាប់ អាជ្ញាធរធ្វើមិនដឹងមិនឮពីបទរំលោភ​ក្នុងការងារ ដែលរួមមានទាំងការបង្ខំកុមារធ្វើពលកម្ម នៅតាមរោងចក្រ និងកន្លែងឡឥដ្ឋ ហើយក្នុងករណីជាច្រើន បានឃុបឃិតជាមួយថៅកែឡឥដ្ឋនៅក្នុងការចាប់ ដាក់គុក និងនាំយកមកវិញ នូវកម្មករដែលចង់គេច។ មានការនិយាយថា ព្រះរាជអាជ្ញា និងចៅក្រមបានទទួលសំណូកជាថ្នូរនឹងការទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់ និងចេញសាលក្រមថា គ្មានទោស ឬបន្ថយទោស។ មន្រ្តីពុករលួយច្រើនតែងបង្អាក់ដំណើរការទៅមុខ នៅក្នុងករណីដែលជនប្រព្រឹត្តត្រូវបានគេជឿថា មានទំនាក់ទំនងនយោបាយ ព្រហ្មទណ្ឌ ឬសេដ្ឋកិច្ច ជាមួយមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាល។ នៅក្នុងអំឡុងពេលនៃរបាយការណ៍ អធិការដ្ឋានកិច្ចការងារកម្ពុជាមិនអាចចូលបាន​ក្នុងការដ្ឋានសំណង់ដើម្បីរកមើលករណីរំលោភផ្នែកពលកម្ម ពីព្រោះ  ដូចដែល NGO បាននិយាយប្រាប់មក ថៅកែក្រុមហ៊ុនដែលមានខ្សែអ្នកធំ មិនអនុញ្ញាតឲ្យអធិការចូលពិនិត្យទេ។ នៅក្នុងអំឡុង​នៃរបាយការណ៍ មេនគរបាលបានព្រមានជាសាធារណៈដល់ ថៅកែកន្លែងកំសាន្ត​នោះដែលមានខ្សែខាងយោធា ថា គេនឹងបិទហាង បើសិនជាមានការរំលោភលើច្បាប់ប្រឆាំងការជួញដូរមនុស្ស។ តែ អាជ្ញាធរមិនបានរាយការណ៍ថា​ ខ្លួនបានបិទ ឬធ្វើការស៊ើបអង្កេតកន្លែង​ទាំង​នោះ ដោយសារបទល្មើសជួញដូរមនុស្សទេ។ នៅខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២១ អាជ្ញាធរបានធ្វើការស៊ើបអង្កេតនិងចាប់ខ្លួនអធិការនគរបាលស្រុក ពីបទដោះលែងមេខ្យល់នាំមនុស្សចំនួន ១៤ នាក់ តែប៉ុន្មានថ្ងៃ បន្ទាប់ពីបានរងការចោទប្រកាន់ពីបទលួចនាំពលករពីកម្ពុជាចូលទៅប្រទេសថៃ។ ទោះបីជាមានការចោទប្រកាន់ដ៏គួរទុកចិត្តបានលើបទសមគំនិតក្តី តែអាជ្ញាធរមិនបានរាយការណ៍ពីការកាត់ទោស ឬដាក់ទោសដោយតុលាការ លើបុគ្គលិករដ្ឋណាមួយដែលសមគំនិតក្នុងបទល្មើសជួញដូរមនុស្សទេ។  

ការការពារ 

រដ្ឋាភិបាលមិនបានបន្តការខិតខំ​ក្នុងការងារការពារឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់ទេ។ ទោះបីជាមានគោលការណ៍ណែនាំក្នុងការកំណត់អត្តសញ្ញាណជនរងគ្រោះ ដែលចេញដោយក្រសួងសង្គមកិច្ច នៅដើមឆ្នាំ ២០១៧ ក្តី តែការបញ្ជូន និងការកំណត់អត្តសញ្ញាណ និងការធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍​នៃជនរងគ្រោះនៅតែមិនស៊ីចង្វាក់គ្នា ហើយនៅខ្សោយ នៅក្នុងស្ថាប័នសមត្ថកិច្ចទាំងមូល។ ដោយសារមានវិធានការប្រមូលទិន្នល្អជាងមុន រដ្ឋាភិបាលបានធ្វើសេចក្តីរាយការណ៍ពីទិន្នន័យក្នុងការកំណត់អត្តសញ្ញាកម្មជនរងគ្រោះពីគ្រប់ខេត្តទាំងអស់ នៅក្នុងប្រទេស។ ក្នុងពេលធ្វើការចាប់ខ្លួន ក្នុងអំឡុងពេលនៃរបាយការណ៍នេះ  នគរបាលបានរាយការណ៍ថា បានរកឃើញជនរងគ្រោះនៃ «ការជួញដូរមិនទាក់ទងនឹងការជួញដូរផ្លូវភេទ» ចំនួន ៣២២ នាក់ (៧៦ នាក់ក្នុងឆ្នាំ ២០១៩)។ ដូចក្នុងគ្រប់ស្ថិតិទាំងអស់ទាក់ទងនឹងការអនុវត្តច្បាប់ដែរ តួលេខទាំង​នេះទំនងរួមបញ្ចូលជនរងគ្រោះដោយបទល្មើសដែលមិនបំពេញបានតាមបទដ្ឋាននិយមន័យនៃការជួញដូរផ្លូវភេទ ឬពលកម្មដោយបង្ខំទេ។  ក្រសួងសង្គមកិច្ច បានដំណើរការទីជំរកបណ្តោះអាសន្នមួយនៅព្រំដែនក្រុងប៉ោយប៉ែត ដែលនៅទីនោះ គេរកមើលជនរងគ្រោះដោយការជួញដូរ នៅក្នុង​ចំណោមអ្នកធ្វើចំណាកស្រុកចាស់ ក្មេង។​ នៅក្នុងអំឡុងពេលនៃរបាយការណ៍​មុន NCCT បានប្រើ វិធីកំណត់អត្តសញ្ញាណជនរងគ្រោះ និងការប្រមូលទិន្នន័យ តាមរយៈការផលិត និងការដាក់ឲ្យប្រើនូវកម្មវិធី និងសៀវភៅកំណត់អត្តសញ្ញាណជនរងគ្រោះ តែមិនបានរាយការណ៍ថា តើបានប្រើវិធីនេះដែរឬក៏អត់ទេ។ ដោយសារមនុស្សនៅក្នុងក្រុម​នេះ​ងាយរងគ្រោះដោយការជួញដូរ និងដោយសារកង្វះ​នៃការអនុវត្តជាសាកល​នូវបទដ្ឋានកំណត់អត្តសញ្ញាណជនរងគ្រោះ ជនរងគ្រោះជាច្រើនដែលបានស្នាក់នៅបណ្តោះអាសន្ននៅមជ្ឈមណ្ឌលទាំង​នេះ មិនត្រូវបានគេកំណត់អត្តសញ្ញាណបាន ឬរកឃើញថាជាជនរងគ្រោះទេ។ រដ្ឋាភិបាលមិនបានបន្តអនុវត្តបទបញ្ជាដែលរារាំងមិនឱ្យអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល​ធ្វើជាតំណាងបុគ្គលដែលស្វែងរកការទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការថា ជាជនរងគ្រោះទេ។ តាមរយៈវិធី​នេះ ដែលអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល អះអាងថា បានគំរាមកំហែងយ៉ាងខ្លាំងដល់ជនរងគ្រោះ និងគ្រួសាររបស់គេ ជនរងគ្រោះត្រូវបានគេតម្រូវ​ឱ្យទាក់ទងទៅក្រសួងមហាផ្ទៃ ដើម្បីសុំការកំណត់អត្តសញ្ញាជាផ្លូវការ ដើម្បីអាចទទួលបានសេវាការពារ។ អង្គការខ្លះដែលធ្វើការងារប្រឆាំងការជួញដូរ និយាយពីកង្វះកិច្ចសហប្រតិបត្តិការពីអាជ្ញាធរ ដែលជាការរារាំងដល់ការងារ​នៃអង្គការសំខាន់ៗ ក្នុងការធ្វើការប្រឆាំងការជួញដូរ។ 

រដ្ឋាភិបាលគ្មានសមត្ថភាព ឬធនធានក្នុងការ​ផ្តល់ការការពារបានគ្រប់គ្រាន់ ដូចជាទីជម្រកសម្រាប់ជនរងគ្រោះដោយការជួញដូរបានទេ ដូច្នេះ​ត្រូវបន្តពឹងផ្អែកខ្លាំងលើប្រទេសផ្តល់ជំនួយ អង្គការអន្តរជាតិ និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល​នៅក្នុងការជួយដល់ជនរងគ្រោះ។ រដ្ឋាភិបាលគ្មានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រាន់ ក្នុងការផ្តល់ទីជម្រកនៅទូទាំងប្រទេស សម្រាប់ជាជំនួយក្នុងគ្រាចំពោះមុខ និងរយៈពេលយូរ ដល់ជនរងគ្រោះដោយការជួញដូរ  ដោយរួមទាំងជនរងគ្រោះដែលត្រូវបានបញ្ចូនត្រឡប់វិញ ឬអ្នកស្ថិត​នៅក្នុងស្ថាន​ភាព​ងាយរងគ្រោះដោយការជួញដូរ។ ក្រសួងសង្គមកិច្ច មានគោលការណ៍​ណែនាំដែលមាននិយាយពីបទដ្ឋានអប្បបរមា សម្រាប់ការថែទាំនៅតាមផ្ទះ នូវជនរងគ្រោះដោយការជួញដូរ ហើយបានផ្សព្វផ្សាយគោលការណ៍​ណែនាំទាំងនោះ នៅក្នុងចំណោមទីជម្រករបស់អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងអំឡុងពេលនៃរបាយការណ៍​នេះ។ តែរដ្ឋាភិបាលមិនជួយសម្រួលដល់ការផ្ទេរជាផ្លូវការ​ នូវការគ្រប់គ្រង​លើជនរងគ្រោះជាកុមារទៅឲ្យអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលទេ ដែលជាការធ្វើឱ្យអង្គការដែលទទួលជនរងគ្រោះជាកុមារ អាចរងបណ្តឹងតុលាការ។ គេនិយាយថា បញ្ហាដែលនៅតែមាន ទាក់ទងនឹងការគ្រប់គ្រងជនរងគ្រោះ ធ្វើឱ្យទីជម្រក​របស់អង្គការខ្លះ មិនចង់ការពារសេរីភាព​ក្នុងការដើរហើរ​របស់អ្នកនៅក្នុង​នោះ ដែលជាការផ្ទុយនឹងទម្លាប់ល្អដែលត្រូវធ្វើ ។ បទបញ្ញតិ្តដែលអនុញ្ញាតឱ្យមានការដោះស្រាយដោយប្រើលុយជំនួសឲ្យការដាក់ទោសធ្ងន់ជាង​នេះធ្វើឲ្យគ្រួសារខ្លះមិនចង់ឱ្យអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ទទួលជងរងគ្រោះឱ្យស្នាក់នៅបណ្តោះអាសន្ន ហើយដោយគ្មានការយល់ព្រមរបស់គ្រួសារ ជនរងគ្រោះអាចរងគ្រោះសាជាថ្មី។ នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍ រដ្ឋាភិបាលបានបង្កើតគោលនយោបាយថ្នាក់ជាតិ​ ស្តីពីសុខភាព​របស់ជនចំណាកស្រុក ដែលផ្តល់អំណាចដល់មណ្ឌលសុខភាពសាធារណៈ នូវអំណាចក្នុងការផ្តល់សេវាសុខភាពដោយឥតគិតថ្លៃ ដល់កម្មករចំណាកស្រុកទាំងអស់ នៅកម្ពុជា ដោយរួមទាំងជនរងគ្រោះជាជនជាតិបរទេស។ គោលនយោបាយ​នេះបន្ធូរបន្ទុកថវិកា​របស់អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ក្នុងការផ្តល់ការព្យាបាល​ដល់ក្រុមមនុស្សងាយរងគ្រោះ។ 

ថ្វីបើជនរងគ្រោះដោយសារការជួញដូរកម្លាំងពលកម្មមានច្រើននៅក្នុងចំណោមបុរសក្តី តែជំនួយ​ដែល​ត្រូវបានផ្តល់សម្រាប់ជនរងគ្រោះទាំងនោះ នៅមានកម្រិតនៅឡើយ។ នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍ រដ្ឋាភិបាលបានទទួលស្គាល់ថា ពួកគេមិនបានទទួលការជួយបានគ្រប់គ្រាន់ ហើយបានស្នើសុំជំនួយពីអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល​។ មានសេចក្តីរាយការណ៍​មកថា រដ្ឋបានផ្តល់ការបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈនិងកម្មវិធីដទៃទៀត ដើម្បីរកការងារបានសម្រាប់ជនរងគ្រោះជាមនុស្សប្រុសនៅក្នុងឧស្សាហកម្មនេសាទ តែមិនបាននិយាយថា តើមានជនរងគ្រោះប៉ុន្មាននាក់បានទទួលផលពីកម្មវិធី​ទាំង​នោះទេ។ តែអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលដែលផ្តល់សេវាបានកត់សម្គាល់ឃើញកង្វះធ្ងន់ធ្ងរ​នៃសេវាសម្រាប់ការធ្វើសមាហរណកម្មក្នុងសង្គមវិញ ហើយនិងការរងការមាក់ងាយបន្ទាប់ពីរងការបង្ខំឲ្យធ្វើការលើទូកនេសាទ បានជំរុញឱ្យមានការរងការជួញដូរជាថ្មី នៅក្នុងចំណោមអ្នកនេសាទ​ដែលវិលត្រឡប់មកផ្ទះ បន្ទាប់ពីបានគេចចេញពីការរំលោភធ្វើបាប។ មិនដូចនៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍​មុនទេ  ដោយនៅពេលនោះអាជ្ញាធរមិនបានផ្តល់ស្ថិតិពេញលេញ ស្តីពីចំនួនជនរងគ្រោះដែលគេបានជួយឬបញ្ជូន នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍​នេះ នគរបាលមូលដ្ឋានបានបញ្ជូនជនរងគ្រោះដោយការជួញដូរជាជនបរទេស និងជនជាតិខ្មែរ និងអ្នកប្រឈមនឹងការជួញដូរចំនួន ៣៧១ នាក់ ទៅការិយាល័យសង្គមកិច្ចខេត្ត។ ជាធម្មតា ការិយាល័យទាំង​នេះបញ្ជូនជនរងគ្រោះទៅមណ្ឌលថែទាំរយៈពេលយូរនិងខ្លីនៅអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល។ អង្គការ​នេះ​បាននិយាយថា នៅក្នុងករណីភាគច្រើន ដំណើរការបញ្ជូនជនរងគ្រោះគឺលឿន។ លើសពីនេះទៀត នៅឆ្នាំ ២០២០ ក្រសួងសង្គមកិច្ចបានបញ្ជូនឲ្យ​NGO នូវជនរងគ្រោះដោយការជួញដូរកម្ពុជាចំនួន ២២០ នាក់ និងអ្នកធ្វើចំណាកស្រុកងាយរងគ្រោះដទៃទៀត ដែលត្រូវបានចាប់បញ្ជូនមកពីបរទេស ដូចជាប្រទេសចិន ឥណ្ឌូនេស៊ី ម៉ាឡេស៊ី សិង្ហបូរី ថៃ និងវៀតណាម។ ក្នុងចំណោមអ្នកវិលត្រឡប់វិញទាំង ២២០ នាក់ មាន ១១៣ នាក់ត្រូវបាន​បង្ខំឱ្យរៀបការ ៥៤ ត្រូវបានបង្ខំឱ្យធ្វើពលកម្ម និង ៣ រងគ្រោះដោយការជួញដូរផ្លូវភេទ។ ក្រសួងសង្គមកិច្ចបានធ្វើសមាហរណកម្មជនរងគ្រោះខ្មែរដោយការជួញដូរ និងអ្នកធ្វើចំណាកស្រុកដទៃទៀតដែលងាយរងគ្រោះ ចំនួន ២៩០ នាក់ ហើយបានបញ្ជូនពួកគេឱ្យអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលមើល។ 

រដ្ឋាភិបាល​នៅបន្តពឹងផ្អែកលើថវិការបស់អង្គការផ្តល់ជំនួយ ក្នុងការធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍​នៃជនរងគ្រោះខ្មែរ ដែលរងការកេងប្រវ័ញ្ច​នៅបរទេស។ ស្ថានបេសកកម្មទូតកម្ពុជានៅបរទេស នៅតែខ្វះថវិកាឬសមត្ថភាពគ្រប់គ្រាន់ ក្នុងការផ្តល់ជំនួយចាំបាច់ ឬបញ្ជូនជនរងគ្រោះមកមាតុភូមិវិញ ថ្វីបើរដ្ឋាភិបាលបានចេញវិធានការក្នុងឆ្នាំមុនៗ​ ក្នុងការបណ្តុះបណ្តាលអ្នកការទូតស្តីពីការការពារពលករចំណាកស្រុកក្តី។ អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល​មួយបាននិយាយថា មិនសូវទទួលបានការជួយពីស្ថានកុងស៊ុលខ្មែរនៅបរទេសទេ ដោយសារគ្មានអ្នកប្រចាំការលើកទូរសព្ទ ឬក៏បុគ្គលិកមិនអើពើ។ ប្រទេសកម្ពុជាមានអនុព័ន្ធការងារ​នៅតាមស្ថានទូត​នៅប្រទេសកូរ៉េ ម៉ាឡេស៊ី និងថៃ ដែលសុទ្ធតែជាប្រទេសដែលមានចំនួនពលករចំណាកស្រុកកម្ពុជាច្រើនជាងគេ តែមិនបានផ្តល់ទិន្នន័យស្តីពីការចូលរួមរបស់ខ្លួននៅក្នុងការរកមើល ឬជួយជនរងគ្រោះដោយសារការជួញដូរ​ពលកម្ម​ទេ។ ជនរងគ្រោះដែលត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងប្រទេសដែលគ្មានតំណាងទូតកម្ពុជា រឹតតែមិនសូវទទួលបានជំនួយ​ទៅ​ទៀត។ នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍​នេះ ក្រសួងការបរទេសបាននិយាយថា ខ្លួនបានជួយសម្រួលដល់ការវិលត្រឡប់វិញ​នៃពលករចំណាកស្រុកចំនួន ១០ ៥៧៤ ពីប្រទេសចិន ឥណ្ឌូនេស៊ី ឡាវ ម៉ាឡេស៊ី សិង្ហបូរី ថៃ និងវៀតណាម។ មានកំណើនច្រើនដោយសារជំងឺកូវីដ១៩។ បន្ទាប់ពីក្រសួងសង្គមកិច្ច បានសម្ភាសន៍បឋមជាមួយអ្នកមាតុភូមិនិវត្តន៍ទាំង​នេះ គេបញ្ជូនអ្នកទាំងអស់​នោះទៅអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុក ដើម្បីធ្វើសម្ភាសបន្ត ដើម្បីកំណត់ថាតើត្រូវជួយដូចម្តេចខ្លះ ដូចជាការថែទាំ ការស្តារនីតិសម្បទា ឬក៏​ឲ្យវិលត្រឡប់ទៅភូមិកំណើតវិញ។ តែដូចអំឡុងពេល​នៃការធ្វើរបាយការណ៍​លើកមុនដែរ អាជ្ញាធរមិនបានបញ្ជាក់ថាតើខ្លួនបានធ្វើតាមវិធានការកំណត់អត្តសញ្ញាណកម្មជនរងគ្រោះដោយការជួញដូរឬទេក្នុងចំណោមអ្នកវិលត្រឡប់វិញទាំង​នោះ ឬថាតើ ក្នុងចំណោមអ្នកទាំងនោះ មានប៉ុន្មាននាក់ជាជនរងគ្រោះដោយការជួញដូរ ។ ចំនួនអ្នកវិលត្រឡប់វិញ ដែលបានរងការជួញដូរ​ និងការបង្ខំឲ្យធ្វើពលកម្មនៅបរទេស ទំនងជាមានច្រើនជាងចំនួនក្នុងសេចក្តីរាយការណ៍ ដោយសារក្រុមទាំងនេះច្រើនតែវិលមកវិញក្នុងលក្ខណៈក្រៅផ្លូវការ ហើយនិងដោយសារខ្វះនីតិវិធី​ក្នុងការកំណត់អត្តសញ្ញាណជនរងគ្រោះ។ 

គ្មានបញ្ញតិ្តសម្រាប់ផ្តល់ការអនុញ្ញាតឱ្យធ្វើការ ការស្នាក់នៅបណ្តោះអាសន្ន ឬក៏ឋានៈជាជនអន្តោប្រវេសន៍​ដទៃទៀតណាឡើយ ដល់ជនរងគ្រោះជាជនបរទេស ដែលចង់ស្នាក់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីចូលរួម​នៅក្នុងនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ ឬនីតិវិធីរដ្ឋប្បវេណីទេ។ រដ្ឋាភិបាលតម្រូវឱ្យធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍​នៃជនរងគ្រោះបរទេស លើកលែងក្នុងករណីកម្រ ហើយមិនបានផ្តល់ជម្រើសផ្សេងផ្នែកច្បាប់​ក្រៅពីការបញ្ជូនពួកគេចេញទេ ទោះបីជាគេប្រឈមនឹងភាពពិបាក ឬការសងសឹក នៅពេលគេទៅដល់ប្រទេសកំណើត​របស់គេវិញក៏​ដោយ។ នៅឆ្នាំ ២០២០  ក្រសួងសង្គមកិច្ចបានធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍​ជនជនរងគ្រោះជាជនជាតិវៀតណាម ទៅប្រទេសវៀតណាមវិញ ( ៩ នាក់ ក្នុងឆ្នាំ ២០១៩) ។ ការមិនសូវមានការខិតខំក្នុងការកំណត់អត្តសញ្ញាណជនរងគ្រោះបានធ្វើឱ្យមនុស្សជា​ច្រើនដែលអាចជាជនរងគ្រោះដោយការជួញដូរ ប្រឈមមុខ​នឹងទណ្ឌកម្មរបស់សមត្ថកិច្ចទៅវិញ ដោយរួមមានទាំងការចាប់បញ្ជូនត្រឡប់ទៅប្រទេសកំណើតវិញ ឬការចោទថា បានរំលោភច្បាប់អន្តោប្រវេសន៍។ តែអង្គការមួយបាននិយាយថា នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍​នេះ នគរបាលប្រឆាំងការជួញដូរ និងព្រះរាជអាជ្ញាព្រមធ្វើការជាមួយអ្នកធ្វើការសង្គម ហើយបានអនុវត្តវិធីដែលល្អសម្រាប់កុមារ នៅពេលជួបករណីជនរងគ្រោះដោយការជួញដូរ។ សមត្ថកិច្ចច្រើនតែមិនដាក់ជនរងគ្រោះ និងជនល្មើសនៅដាច់ពីគ្នាទេ ក្នុងពេលសម្ភាសន៍។ នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍​នេះ ក្រសួងយុត្តិធម៌បានណែនាំឲ្យតុលាការខេត្តអនុវត្តកម្មវិធីតុលាការដោយគិតពីកុមារ ដែលត្រូវបានផ្តើមឡើង​នៅឆ្នាំ ២០១៦   ដើម្បីសម្រួលដល់ការធ្វើកស្សិណដោយកុមារ ដោយរួមមានការមិនឱ្យសួរកុមារក្នុងតុលាការ​នៅចំពោះមុខជនជាប់​ចោទ ហើយបែរមកប្រើបច្ចេកទេសសួរពីចម្ងាយតាមរយៈទូរសព្ទដោយមានឱ្យឃើញរូបវិញ។ ទោះបីមានការកំណត់យ៉ាងនេះក្តី ក៏ក្រសួងមិនបានរាយការណ៍ថា​តើតុលាការបានអនុវត្តជាទូទៅ​លើកម្មវិធី​នេះដែរឬអត់​នោះទេ។ នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍​នេះ ដោយសហការជាមួយនឹងអង្គការមួយ រដ្ឋាភិបាលបានផ្តើមកម្មវិធីសាកល្បងមួយ នៅក្នុងខេត្តចំនួន ៣ ដើម្បីបង្រៀនអ្នកធ្វើការផ្នែកកិច្ចការសង្គមកិច្ច ដើម្បីផ្តល់ការគាំទ្រផ្នែកចិត្តសាស្រ្តដល់ជនរងគ្រោះ ដែលកំពុងមានក្តីក្តាំ​នៅក្នុងតុលាការ។ យ៉ាងណាក្តី ប្រព័ន្ធច្បាប់ពុករលួយ​​និងខ្សោយរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ហើយនិងកង្វះការការពារ​គ្រប់គ្រាន់ជូនជនរងគ្រោះ និងសាក្សី ដែលត្រូវបានធ្វើឱ្យ​កាន់តែអាក្រក់ឡើងដោយដំណើរការកាត់ក្តីយូរ និងការភ័យខ្លាចការសងសឹក​ដោយជនប្រព្រឹត្តការ​ជួញដូរ បង្កជាឧបសគ្គដល់ជនរងគ្រោះ មិនឱ្យមានចិត្តចង់សហការ​នៅក្នុងករណីជាច្រើន។ អង្គការនិយាយថា ជនរងគ្រោះចង់បានការដោះស្រាយក្រៅតុលាការវិញ យកជាមធ្យោបាយឆាប់ ដោយទទួលបានសំណងជាលុយ។ ច្បាប់កម្ពុជាមាននិយាយពីវិធីសម្រាប់ជាសំណងសម្រាប់ជនរងគ្រោះ។ តែការនេះមានការពិបាកដោយលក្ខខណ្ឌផ្លូវ​ច្បាប់ដែលចែងថា ការទូទាត់សងអាចត្រូវបង់ឱ្យតែនៅពេលជនល្មើសចេញពីពន្ធនាគារវិញតែ​ប៉ុណ្ណោះ។ ការគេចខ្លួនជាញឹកញាប់របស់ជនល្មើសដែលតុលាការបានដាក់ទោសហើយ​នោះ ធ្វើឱ្យរឿង​នេះរឹតតែមានភាពស្មុគស្មាញកាន់តែច្រើន។ អ្នកសង្កេតការណ៍​បានកត់សម្គាល់ឃើញថា ប្រទេសកម្ពុជាខ្វះនីតិវិធីប្រតិបត្តិជាបទដ្ឋាន សម្រាប់គណនាសំណង។ ជនរងគ្រោះកម្រទទួលបានទឹកប្រាក់ក្នុងចំនួន​ដែលបានសន្យាណាស់ ហើយគ្រួសារជនរងគ្រោះជាច្រើនដោះស្រាយក្រៅតុលាការ ជាមួយជនល្មើស ឬទទួលយក​សំណូកជាថ្នូរនឹងការទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់។ 

ការការពារជាមុន (Prevention) 

រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានបន្តការងារទប់ស្កាត់ជាមុន កុំឱ្យមានការ​ជួញដូរ​មនុស្ស។ គណៈកម្មាធិការជាតិប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​អំពើជួញដូរមនុស្ស (គជបជ​) និងលេខាធិការដ្ឋានរបស់គណៈកម្មាធិការនេះ បានសម្របសម្រួលសកម្មភាពប្រឆាំងការជួញដូរ  ហើយបានបន្តអនុវត្តផែនការសកម្មជាតិជាតិ ឆ្នាំ ២០១៩ - ២០២៣ ប្រឆាំងការជួញដូរ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើង ដោយសហការជាមួយសង្គមស៊ីវិល និងម្ចាស់ជំនួយអន្តរជាតិ។រដ្ឋាភិបាលមានថវិកាសម្រាប់ គជបជ ចំនួន ២,២ ពាន់លានរៀល (៥៤៣ ០៨០ដុល្លារ) ។ នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍​មុន មានប្រហែល ៥,៤ ពាន់លានរៀល (១,៣៣ លានដុល្លារ)។ ជំងឺរាតត្បាតបានធ្វើឲ្យមានការកាត់ការចំណាយច្រើន។ ក្រសួងភាគច្រើនមានថវិកាដោយឡែករបស់គេសម្រាប់សកម្មភាពប្រឆាំងការជួញដូរ។លេខាធិការដ្ឋាន​របស់ គជបជ មានក្រុមការងារចំនួន ៦ សម្រាប់តាមដានការងារ​នៃគណៈកម្មាធិការចម្រុះ​នេះ ព្រមទាំងការងារ​របស់អនុគណៈកម្មាធិការនៅតាមខេត្ត។ គណៈកម្មាធិការប្រឆាំងការជួញដូរថ្នាក់ខេត្តជាសាខា ដែលក្នុង​នោះ មាន ៤ បានបន្តទទួលថវិកាខ្លះពីរដ្ឋាភិបាលថ្នាក់កណ្តាល ធ្វើការសម្របសម្រួលការងារ​នៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន ដើម្បីឱ្យស៊ីនឹងសកម្មភាពមានចែងក្នុងផែនការសកម្មភាពជាតិ។ មានក្រុមការងារមួយសម្រាប់ពង្រឹងការងារ​គណៈកម្មាធិការអន្តរក្រសួង នៅតាមខេត្ត ដោយជួយមន្រ្តីថ្នាក់ខេត្ត ហើយសិក្សាវាយតម្លៃផ្នែកដែលត្រូវធ្វើការកែលម្អ។  អង្គការបានកត់សម្គាល់ឃើញការពឹងផ្អែកក្នុងកាលៈទេសៈពិសេស​របស់គណៈកម្មាធិការខេត្ត លើថវិកាសេសសល់ដែលមិនគ្រប់គ្រាន់ ពីផ្នែកសេវាសង្គមទូទៅជាជាងពឹងផ្អែកលើថវិកាប្រចាំឆ្នាំ​របស់ខ្លួនផ្ទាល់ បំផ្លាញដល់ទំហំ និងនិរន្តរភាព​នៃការងារ​របស់គេ។គជបជបានបន្តចេញរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំ ស្តីពីការងាររួមក្នុងការប្រឆាំងការជួញដូររបស់រដ្ឋាភិបាល ដោយរួមទាំងទិន្នន័យពេញលេញ ស្តីពីការកាត់ទោស និងការដាក់ទោសដោយតុលាការ។ រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងសង្គមកិច្ច និងអនុប្រធាន គជបជ បានរៀបចំរួមគ្នា នូវកិច្ចប្រជុំទ្វេភាគីស្តីពីការជួញដូរមនុស្សជាមួយរដ្ឋាភិបាលបរទេសមួយ កាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០២០ និងនៅខែមករា ឆ្នាំ ២០២១ ដោយមានការចូលរួម​នៃមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់​នៃរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។ NGO និងអង្គការអន្តរជាតិបាននិយាយថា គជបជ បានធ្វើការកាន់តែបានល្អឡើង ក្នុងការសម្របសម្រួលជាមួយសង្គមស៊ីវិល នៅក្នុងការងារប្រឆាំងការជួញដូរខ្លះ នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍​នេះ។ 

ក្រសួងការងារមានផែនការសកម្មភាព​ដោយឡែកមួយ សម្រាប់កាត់បន្ថយពលកម្មកុមារ និងទាសភាព​បំណុល នៅក្នុងវិស័យផ្តល់សេវាកម្ម កសិកម្ម រ៉ែ និងថាមពល នៅត្រឹមឆ្នាំ ២០២៥ តាមរយៈការលើកកម្ពស់ការយល់ដឹង បណ្តឹងតុលាការ និងការសហការជាមួយសង្គមស៊ីវិល ដោយទទួលថវិកាមួយផ្នែកពីថវិកាជាតិ។ គ្មានការហាមប្រាមលើការជ្រើសរើសមនុស្សធ្វើការ​ដោយពលករចេញថ្លៃជ្រើសរើសទេ។ អ្នកសង្កេតការណ៍បានកត់សម្គាល់ឃើញមានការចំណាយច្រើន លក្ខខណ្ឌទាមទារផ្នែករដ្ឋបាលមានភាពស្មុគស្មាញ ហើយមានបញ្ញតិ្តដែលរឹតត្បិតលើដំណើរការធ្វើចំណាកស្រុកជាផ្លូវការ បានជំរុញពលករចំណាកស្រុកខ្មែរភាគច្រើនឲ្យជ្រើសរើសយកផ្លូវក្រៅប្រព័ន្ធ នៅក្នុងការទៅធ្វើការ​នៅបរទស។  រដ្ឋាភិបាលបានរាយការណ៍ពីការធ្វើការស៊ើបអង្កេតក្រុមហ៊ុនជ្រើសរើសពលករក្រែងមានការ ប្រព្រឹត្តខុសច្បាប់នាំឱ្យមានឬពាក់ព័ន្ធការជួញដូរ។ នៅខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២១ អាជ្ញាធរបានចាប់ខ្លួនមេខ្យល់ចំនួន ១៤ នាក់ដែលនាំពលករ ឲ្យឆ្លងកាត់ព្រំដែនទៅធ្វើការខុសច្បាប់​នៅប្រទេសថៃ។ អាជ្ញាធរមិនបានប្រាប់ថាតើខ្លួនបានធ្វើការស៊ើបអង្កេតលើមេខ្យល់ ឬក្រុមហ៊ុនជ្រើសរើសមនុស្សធ្វើការ ដើម្បីរកមើលក្រែងមានការជួញដូរមនុស្សនោះទេ។ មន្រ្តី និងអ្នកសង្កេតការណ៍​មកពីអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលបានកត់សម្គាល់ឃើញពីការខកខាន​របស់មន្រ្តីធ្វើការផ្នែកការងារ នៅក្នុងការធ្វើអធិការកិច្ចបានគ្រប់គ្រាន់លើក្រុមហ៊ុនឯកជន​ដែលជ្រើសរើសមនុស្សធ្វើការ និងសមត្ថភាព​នៃក្រុមហ៊ុនទាំងនេះ នៅក្នុងការឱ្យឈ្មួញកណ្តាលក្រៅស៊ីឈ្មោះ​របស់គេ បានបន្តធ្វើការកេងប្រវ័ញ្ចកម្លាំងពលកម្មយ៉ាងរាលដាល។ ក្រុមហ៊ុនទាំងនេះខ្លះ តាមសេចក្តីរាយការណ៍​មក មានការពាក់ព័ន្ធដោយផ្ទាល់ នៅក្នុងការជ្រើសរើសមនុស្សដោយឆបោក ដែលជាការនាំឱ្យមានការ​ជួញដូរមនុស្ស។ ជាបន្ថែមលើភាពងាយរងគ្រោះនៃវិធីធ្វើចំណាកស្រុក​ដែលគេច្រើនធ្វើតាម អនុក្រឹត្យ និងបទបញ្ជាដែលគ្រប់គ្រងលើនីតិវិធី និងអាជ្ញាប័ណ្ណរបស់ក្រុមហ៊ុនជ្រើសរើសពលករឯកជនមិនបានបញ្ជូលខ្លឹមសារគ្រប់គ្រាន់ ដែលបញ្ជាក់ពីសិទ្ធិរបស់ពលករ ឬការការពារពលករចំណាកស្រុកទេ។ ក្រសួងសង្គមកិច្ចបានបង្កើតការិយាល័យនៅតាមខេត្ត ដើម្បីតាមដានក្រុមហ៊ុនជ្រើសរើសពលករ និងដោះស្រាយបណ្តឹងកម្មករ  ដោយរួមទាំងករណីដែលអាចជាករណីជួញដូរ តែមិនបាននិយាយពីចំនួនបណ្តឹងដែលការិយាល័យទាំង​នេះបានទទួលទេ នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍​នេះ។ រដ្ឋាភិបាលមិនបានដោះស្រាយចំពោះបញ្ហា​ដែលក្រុមហ៊ុនរងការចោទប្រកាន់ថា មានការពាក់ព័ន្ធក្នុងការជួញដូរទេ។ ឧទាហរណ៍ នៅខែសីហា ឆ្នាំ ២០២០ ក្រសួងការងារបានអនុញ្ញាតឲ្យក្រុមហ៊ុនជ្រើសរើសពលករចំនួន ៦ ដែលកន្លងមក ត្រូវបានសង្ស័យពីបទពាក់ព័ន្ធក្នុងការជួញដូរ បញ្ជូនអ្នកបម្រើការងារតាមផ្ទះទៅបរទេស។ 

រដ្ឋាភិបាលបានសហការជាមួយអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងម្ចាស់ជំនួយនានា ដើម្បីលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងស្តីពីច្បាប់ប្រឆាំការជួញដូរ ការធ្វើចំណាកស្រុកដោយសុវត្ថិភាព ពលកម្មកុមារ និងយុទ្ធសាស្រ្តប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការជួយដូរ នៅក្នុងចំណោមសមត្ថកិច្ច បុគ្គលិកស្ថាប័នដទៃទៀត និងប្រជាជនទូទៅ។ នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍នេះ ក្រសួងអប់រំ ដោយសហការជាមួយអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល បានរៀបចំ និងអនុម័ត​លើកម្មវិធីសិក្សាទាក់ទងនឹងការជួញដូរមនុស្ស។ ទោះបីជាមានការខិតខំ​យ៉ាងនេះក្តី ក៏​រដ្ឋាភិបាលបានកាត់បន្ថយវគ្គរៀនសូត្រ ដោយសាររោគរាតត្បាត នៅដំណាច់​នៃអំឡុងពេលរបស់របាយការណ៍នេះ។ ក្រសួងមហាផ្ទៃមានលេខទូរសព្ទពិសេសសម្រាប់ឲ្យជនរងគ្រោះនិងសាក្សីរាយការណ៍​ពីបទល្មើសជួញដូរ។ រដ្ឋាភិបាលបានផ្សព្វផ្សាយពីទូរសព្ទពិសេសនេះ​នៅលើគេហទំព័ររបស់ខ្លួន និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម តម្រូវឲ្យផ្ទះសំណាក់​និងសណ្ឋាគារនៅក្នុងខេត្តទាំង ២៥ ផ្សព្វផ្សាយពីទូរសព្ទពិសេសនេះ ហើយបានធ្វើការជាមួយអង្គការ ដែលផ្តោតការងារលើការជួញដូរផ្លូវភេទលើកុមារ ដោយផ្សាយលេខទូរសព្ទពិសេស​នេះនៅតាមរថយន្តតាក់ស៊ី និងរ៉ឺម៉កកង់បី (តុកតុក) នៅទូទាំងប្រទេស។ អាជ្ញាធរនិយាយថា បានទទួលការហៅចូលចំនួន ២១ លើក ទាក់ទងនឹងការជួញដូរ ការរំលោភផ្លូវភេទ និងហិង្សាក្នុងគ្រួសារ តែមិនបាននិយាយថា បានបញ្ជូនករណីទាំងនោះដើម្បីធ្វើការស៊ើបអង្កេតបន្តនោះទេ។ តែ ប្រព័ន្ធផ្សាយសង្គម​របស់ AHTJP បានទទួលព័ត៌មានស្តីពីករណីដែលអាចជាករណីជួញដូរ នៅឆ្នាំ ២០២០ ដែលនាំដល់ការចាប់ខ្លួនជនសង្ស័យ ២ នាក់។ តាមសេចក្តីរាយការណ៍​មក ក្រសួងការងារបានផ្តល់ការពន្យល់ណែនាំមុនពេលចេញដំណើរ​ ដល់ប្រជាជនកម្ពុជាចំនួន ២០ ៣៦០ នាក់ ដែលធ្វើចំណាកស្រុកទៅបរទេស ដើម្បីរកការងារធ្វើ (មាន ៤៨ ០០០ នាក់ក្នុងឆ្នាំ ២០១៩)។ ប៉ុន្តែ តាមសេចក្តីរាយការណ៍​មក ប្រជាជនកម្ពុជាជាច្រើន​មិនដឹងពីវិធីដាក់ពាក្យសុំឯកសារធ្វើដំណើរ ឬថាវាអស់ថ្លៃប៉ុន្មានទេ ដែលជាការធ្វើឱ្យគេប្រឈមនឹងគ្រោះថ្នាក់ខ្ពស់​ដោយធ្វើដំណើរតាមមធ្យោបាយដែលធ្វើឱ្យគេងាយរងគ្រោះ។ រដ្ឋាភិបាល មិនបានចាត់វិធានការឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់​នៅក្នុងការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាននេះទេ។ រដ្ឋាភិបាលមានកិច្ចព្រមព្រៀងចំនួន ២ លើការជ្រើសរើសពលករ ជាមួយប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងកិច្ចព្រមព្រៀងជ្រើសរើសពលករបម្រើតាមផ្ទះជាមួយហុងកុង និងកិច្ចព្រមព្រៀងសហប្រតិបត្តិការទ្វេភាគីជាមួយឥណ្ឌា។ ក្រសួងការបរទេស បានបន្តអនុវត្តវិធានការត្រួតពិនិត្យផ្នែកកុងស៊ុល ដើម្បីកាត់បន្ថយការជួញដូរផ្លូវភេទ និងការជួញដូរពលកម្ម​ លើស្រ្តីកម្ពុជា តាមរយៈការរៀបការដោយបង្ខំ និងដោយបោក​បញ្ឆោត ដោយរួមមានការពិនិត្យវាយតម្លៃអ្នកដាក់ពាក្យសុំ ដោយផ្ទៀងផ្ទាត់ជាមួយប្រវត្តិរូបរបស់ជនរងគ្រោះដោយការជួញដូរ ដែលត្រូវបានរៀបចំឡើងរួមគ្នាជាមួយប្រទេសចិន នៅឆ្នាំ ២០១៦។ តែក្រសួងការបរទេសមិនបានរាយការណ៍ថា​បានបញ្ជូនមនុស្សដែលអាចជាជនរងគ្រោះទាំងនោះ ទៅសមត្ថកិច្ច ឬឱ្យទទួលសេវាគាំពារទេ។ រដ្ឋាភិបាលបានបន្តអនុវត្តបទបញ្ជាដែលត្រូវបានចេញនៅឆ្នាំ ២០១៨ ដែលតម្រូវឱ្យបុរសបរទេសបង់លុយ បើគេចង់ត្រឡប់ទៅមាតុភូមិវិញជាមួយប្រពន្ធខ្មែរ។ ដោយសារបទបញ្ជានេះប្រើតែសម្រាប់ការធ្វើដំណើរតាមយន្តហោះ គេបាននិយាយថា មានកំណើន​នៃស្រ្តីខ្មែរដែលធ្វើដំណើរតាមផ្លូវគោកដែលមិនធានាសុវត្ថិភាព នៅក្នុងដំណើរធ្វើចំណាកស្រុកទៅរៀបការ​នៅប្រទេសចិន។  

មន្រ្តីក្រសួងការងារបន្តបដិសេធថា មានពលកម្មកុមារ ដោយរួមទាំងពលកម្មកុមារដោយការបង្ខំផង និងការបង្ខំដោយសារបំណុល នៅក្នុងកន្លែងឡឥដ្ឋ។ ក្រសួងបានទៅមើលឡឥដ្ឋចំនួន ៦២ ក្នុងចំណោមកន្លែងចំនួន ៤៨៦ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០២០ តែបំណងនៃការចុះទៅ​នោះគឺផ្សព្វផ្សាយអំពីពលកម្មកុមារ និងពលកម្មកុមារដោយបង្ខំ។ ការចុះទៅ​នេះ​មិនបាននាំដល់ការដាក់ទណ្ឌកម្ម ចំពោះបទរំលោភ​លើច្បាប់ការងារ ឬការជួញដូរទេ។ អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលបានអះអាងថា នគរបាលច្រើនតែមិនដឹងថា ការតាមដានរកមើលបទល្មើសនៅតាមឡឥដ្ឋស្ថិតនៅក្រោមដែនទទួលខុសត្រូវ​នៃផ្នែកស៊ើបអង្កេតរបស់គេទេ។ AHTJP បានបញ្ជាក់ថា គេបានចាត់ទុកការធ្វើអធិការកិច្ចនៅតាមកន្លែងឡឥដ្ឋថា​ស្ថិតនៅក្រោមសមត្ថកិច្ច​របស់ក្រសួងការងារ ហើយគេធ្វើការស៊ើបអង្កេត​តែករណីដែលបញ្ជូនមក​ដោយក្រសួង​នេះតែប៉ុណ្ណោះ។ នៅឆ្នាំ ២០២០ AHTJP មិនអាចរាយការណ៍ពីការបញ្ជូនករណីទេ។ អាជ្ញាធរច្រើនតែធ្វើការត្រួតពិនិត្យដោយប្រាប់ជាមុនដល់ម្ចាស់ឡឥដ្ឋ ដែលជាការនាំឱ្យគេអាចលាក់បាំងការរំលោភបំពាន។ ក្រុមការងារពិសេសអន្តរក្រសួងរបស់រដ្ឋាភិបាល ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើង នៅក្នុងរយៈកាលនៃរបាយការណ៍​មុន  ដើម្បីស៊ើបអង្កេតការចោទលើការពាក់ព័ន្ធរបស់ជនជាតិចិន នៅក្នុងការលាងលុយកខ្វក់ និងការជួញដូរមនុស្ស នៅខេត្តព្រះសីហនុ មិនបានចេញលទ្ធផលស៊ើបអង្កេតទេ នៅក្នុងអំឡុងពេល​នៃរបាយការណ៍​នេះ។ 

ដោយសហការជាមួយ គជបជ ក្រសួងទេសចរណ៍​បានខិតខំកាត់បន្ថយតម្រូវការលើសកម្មភាពជួញដូរផ្លូវភេទ ដោយបើកសិក្ខាសាលាជូនបុគ្គលិកសណ្ឋាគារ និងមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាល ស្តីពីការកេងប្រវ័ញ្ចផ្លូវភេទលើកុមារ នៅក្នុងផ្នែកទេសចរណ៍ ហើយថែមទាំងបានបន្តផលិតផ្ទាំងប៉ាណូ ស្លាកសញ្ញា ផ្ទាំងរូប ខិតបណ្ណ និងឯកសារដទៃទៀត ដៅលើមនុស្សដែលអាចពាក់ព័ន្ធនឹងការកេងប្រវ័ញ្ចផ្លូវភេទលើកុមារ។ តែ ដូច​នៅក្នុងឆ្នាំមុនៗដែរ ជាទូទៅ រដ្ឋាភិបាលផ្តោតសំខាន់លើការរារាំងទេសចរណ៍ផ្លូវភេទលើកុមារ ជាជាងលើយុទ្ធនាការដៅលើមនុស្សនៅក្នុងស្រុកដែលជាប្រភពធំជាងគេនៃតម្រូវការលើការជួញដូរផ្លូវភេទលើកុមារ នៅកម្ពុជា។​  អ្នកជំនាញនៅក្នុងស្រុក បានបង្ហាញកង្វល់លើការខកខានជាបន្តរបស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការដាក់ទណ្ឌកម្មឱ្យបានសមស្រប លើជនបរទេសដែលទិញកុមាររួមភេទក្នុងអំពើជួញដូរផ្លូវភេទ។ 

លក្ខណៈទូទៅ​នៃការជួញដូរ 

ដូចដែលត្រូវបាននិយាយ​នៅក្នុងរបាយការណ៍ នៅក្នុងរយៈពេល ៥ ឆ្នាំកន្លងទៅ​នេះ ជនល្មើសក្នុងការជួញដូរធ្វើការជួញដូរពលកម្ម និងជួញដូរផ្លូវភេទ​លើបុរស នារី និងកុមារកម្ពុជា នៅក្នុងប្រទេស និងនៅបរទេស។ គេថែមទាំងជួញដូរជនរងគ្រោះមកពីប្រទេសដទៃផងដែរ​ នៅកម្ពុជា ហើយគេប្រើប្រទេសកម្ពុជាធ្វើជាប្រទេសឆ្លងកាត់ សម្រាប់ជួញដូរជនរងគ្រោះពីប្រទេសដទៃ ទៅកាន់កន្លែងផ្សេងទៀត នៅអាស៊ី។ អង្គការ និងសហជីពបាននិយាយ​នៅឆ្នាំ​២០២០ ថា ឈ្មួញបរទេសដែលជ្រើសរើសពលករបានជ្រើសរើសពលករបរទេស​ដោយបោកប្រាស់ ដូចជាពលករមកពីប្រទេសបង់ក្លាដេស ចិន និងនេប៉ាល់ ឲ្យមកធ្វើការ​នៅការដ្ឋានសំណង់របស់ចិន និងការដ្ឋានដទៃទៀត​នៅកម្ពុជា ដោយមានអ្នកខ្លះជាប់បំណុលក្រុមហ៊ុនជ្រើសរើសពលករ ហើយត្រូវបានគេដកលិខិតឆ្លងដែនទុក។  ប្រជាជនកម្ពុជាពេញវ័យនិង កុមាកម្ពុជាធ្វើចំណាកស្រុកទៅប្រទេសដទៃទៀតនៅក្នុងតំបន់ ហើយក្នុងចំនួនកាន់តែច្រើនឡើង ទៅមជ្ឈឹមបូព៌ា​ ដើម្បីរកការងារធ្វើ។ ជនប្រព្រឹត្តិការជួញដូរបង្ខំឱ្យពួកគេជាច្រើនធ្វើការក្នុងទូកនេសាទ​ ក្នុងវិស័យកសិកម្ម​ តាមការដ្ឋានសំណង់ នៅតាមរោងចក្រ បម្រើនៅក្នុងផ្ទះដូចជាទាសករ ដោយភាគច្រើនដោយសារការជាប់ទាសភាពបំណុល ឬត្រូវបានជួញដូរផ្លូវភេទ ។ អ្នកធ្វើចំណាកស្រុកដែលប្រើមធ្យោបាយធ្វើចំណាកស្រុក​​មិនធម្មតា ដោយជាញឹកញាប់ មានការជួយពីមេខ្យល់ដែលគ្មានច្បាប់អនុញ្ញាត  ងាយរងគ្រោះដោយការជួញដូរ ថ្វីបើអ្នកដែលប្រើក្រុមហ៊ុនមានច្បាប់អនុញ្ញាត ក៏អាចក្លាយជាអ្នករងគ្រោះដោយការបង្ខំឱ្យធ្វើពលកម្ម ឬការជួញដូរផ្លូវភេទដែរក៏ដោយ។ ក្រុមហ៊ុនដែលធ្វើសកម្មភាពក្រោម «កម្មវិធីបណ្តុះបណ្តាលអ្នកហាត់ការ» របស់រដ្ឋាភិបាលជប៉ុន បានកេងប្រវ័ញ្ចអ្នកធ្វើការកម្ពុជា ដោយបង្ខំឲ្យធ្វើការនៅក្នុងការងារកែច្នៃម្ហូបអាហារ កម្មន្តសាល សំណង់ និងការនេសាទ។ កុមារនៅក្នុងគ្រួសារក្រីក្រងាយរងគ្រោះខ្លាំងដោយការបង្ខំធ្វើពលកម្ម ជាញឹកញាប់ ដោយមានការត្រូវរ៉ូវជាមួយគ្រួសាររបស់គេ រួមមានការបង្ខំឱ្យធ្វើជាឈ្នួលបម្រើតាមផ្ទះ និងត្រូវបានបង្ខំឱ្យដើរសុំទាន ឬដើរលក់របស់របរ នៅតាមផ្លូវនៅប្រទេសថៃ និងប្រទេសវៀតណាម។ ពលករចំណាកស្រុកខ្មែរ ដែលគ្មានឯកសារ ហើយធ្វើការ​នៅប្រទេសថៃ ដែលមានចំនួនពី ៣០ ទៅ ៤០ ភាគរយ​នៃប្រជាជនកម្ពុជាចំនួនពី ១,៥ ទៅ ២ លាននាក់នៅទី​នោះ នៅមុនមានការរាលដាល​នៃមេរោគឆ្លង ងាយរងគ្រោះនឹងការជួញដូរ ដោយសារការស្នាក់នៅខុសច្បាប់ ក៏ដូចជាប្រជាជនកម្ពុជាដែលត្រូវបានបណ្តេញចេញពីប្រទេសវៀតណាមដែរ។ ការសិក្សាមួយដែលត្រូវបានធ្វើឡើងដោយអង្គការអន្តរជាតិមួយ កាលពីឆ្នាំ ២០១៧ បានរកឃើញថា ប្រហែលជិត ៣ ភាគ ៤ នៃប្រជាជនកម្ពុជាទាំងអស់ ដែលធ្វើដំណើរទៅរកការងារធ្វើ​នៅប្រទេសថៃ ទៅតាមបណ្តាញមិនផ្លូវការ ដែលគេដឹងថា ធ្វើឲ្យគេងាយរងគ្រោះនឹងការជួញដូរ។ លើសពីនេះទៀត មានតែ ១៤% នៃប្រជាជនកម្ពុជា ដែលធ្វើចំណាកស្រុកទៅប្រទេសថៃតាមមធ្យោបាយត្រឹមត្រូវ បានចូលរួម​ក្នុងវគ្គប្រជុំណែនាំមុនពេលចេញដំណើរ ដែលក្នុង​នោះ ពួកគេត្រូវបានប្រាប់ពីសិទ្ធិ និងការការពារសម្រាប់ពួកគេ។ មេរោគរាតត្បាតមានការប៉ះពាល់ទៅលើទម្រង់នៃការធ្វើចំណាកស្រុកដែលធ្លាប់តែមាន និងវិស័យផ្សេងទៀត នៅឆ្នាំ ២០២០ ដូចជាក្នុងផ្នែកសំណង់ ដែលជាការធ្វើឱ្យក្រុមមនុស្សងាយរងគ្រោះរឹតតែងាយរងគ្រោះដោយការជួញដូរ ជាងនៅឆ្នាំមុនៗ។ ចន្លោះពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ​ ២០២០ ដល់ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២១ មានកម្មករចំណាកស្រុកខ្មែរចំនួនជាង ១៥០ ០០០ នាក់បានវិលត្រឡប់មកពីប្រទេសដទៃ ពិសេសពីប្រទេសថៃ ដោយសារការបិទកន្លែងធ្វើការដោយសារមានរោគរាតត្បាត។ 

ជនល្មើសបន្តជ្រើសរើសកុមារា និងបុរសកម្ពុជា​ក្នុងចំនួនច្រើន​ នៅក្នុងប្រទេសថៃ ឱ្យធ្វើការនៅក្នុងទូកនេសាទរបស់ថៃ នៅក្នុងសមុទ្រអន្តរជាតិ។ ជនរងគ្រោះខ្មែរដែលបានគេចចេញពីជនល្មើសត្រូវបានគេរកឃើញ​នៅក្នុងប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូនេស៊ី Mauritius ហ្វីជី សេណេហ្គាល់ អាហ្វ្រិកខាងត្បូង និងប្រទេសប៉ាពួញូហ្គីណេ ។ បុរសខ្មែរនៅលើទូកនេសាទថៃបាននិយាយពីវិធីជ្រើរើសមនុស្សឱ្យធ្វើការ​ដោយការបោកបញ្ឆោត ការធ្វើបាបយ៉ាងខ្លាំង ការឱ្យថ្លៃឈ្នួលមិនគ្រប់ ឬមិនឱ្យប្រាក់ឈ្នួល ការមិនសូវទទួលបានការថែទាំជំងឺ និងការ​​បង្ខាំងឱ្យនៅតែលើទូករាប់ឆ្នាំ​។ ​ នារីនៅតាមជនបទក្នុងចំនួនច្រើន ​ត្រូវបានគេទាក់ទងក្រោមលេសកុហក  ឱ្យរៀបការជាមួយបុរសចិន ។ ពួកគេច្រើនតែជាប់បំណុលរាប់ពាន់ដុល្លាទៅមេខ្យល់ ដែលជួយរត់ការក្នុងការបានរៀបការនេះ។ បុរស​ចិនបង្ខំឱ្យពួកគេខ្លះធ្វើការនៅក្នុងរោងចក្រ ឬបង្ខំឱ្យធ្វើជាស្រីពេស្យា ដើម្បីដោះបំណុល​នេះ។ ឳពុកម្តាយខ្លះត្រូវបានគេនិយាយថា ទទួលប្រាក់ចំនួនពី ១៥០០ ទៅ ៣០០០ ដុល្លារពីមេខ្យល់ ដែលបញ្ជូនកូនគេទៅប្រទេសចិនឲ្យរៀបការ។ ស្រ្តីខ្មែរដែលសុខចិត្តពរពោះឱ្យគ្រួសារចិន ងាយរងនឹងការចាប់ឃុំឱ្យនៅមួយកន្លែង និងឱ្យបម្រើនៅក្នុងផ្ទះដូចជាទាសករ។ មនុស្សគ្មានរដ្ឋ  ពោលគឺក្រុមអាណិកជនវៀតណាម ងាយប្រឈមនឹងការជួញដូរ​ ដោយសារគេខ្វះឯកសារកំណត់អត្តសញ្ញាណចាំបាច់ សម្រាប់ទទួលបានការងារត្រឹមត្រូវ ការសិក្សា ការចុះបញ្ជីអាពាហ៍ពិពាហ៍ ការកាត់ក្តីក្នុងតុលាការ ឬសិទ្ធិលើកម្មសិទ្ធិដីធ្លី។ 

ម្ចាស់ឡឥដ្ឋធ្វើឱ្យមនុស្សជាច្រើនក្នុងចំណោមមនុស្សជាង ១០ ០០០ នាក់ ដែលក្នុងនោះមានកុមារជិត ៤០០០ នាក់ ឲ្យស្ថិតនៅក្រោមការបង្ខិតបង្ខំតគ្នា ដោយសារបំណុល ដោយសារគេទិញបំណុលដែលអ្នកទាំងនោះជំពាក់ស្រាប់ ឬដោយសារតម្រូវឱ្យគេខ្ចីបំណុលថ្មីធ្វើជាលក្ខខណ្ឌឱ្យទទួលបានការងារធ្វើ ឬដើម្បីបំពេញការចំណាយ​ដោយសាររងរបួស នៅក្នុងពេលធ្វើការ។ ការសិក្សាមួយ​របស់អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលដែលត្រូវបានធ្វើ​នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៧ បានរកឃើញថា ជិត ១០០% នៃកន្លែងឡឥដ្ឋដែលត្រូវបានអង្កេតទៅលើ នៅទូទាំងប្រទេស មានសូចនាករ​នៃការបង្ខំឱ្យធ្វើការ តាមរយៈការបង្ខិតបង្ខំក្រោមបំណុល។ បណ្តាញ​នៃអ្នកផ្តល់កម្ចីឯកជន និងស្ថាប័នមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុដែលគាបយកការប្រាក់ខ្ពស់ ហើយដែលមានច្រើន ហើយមិនសូវស្ថិតនៅក្រោមច្បាប់ទម្លាប់គ្រប់គ្រង មានចំណែកធ្វើឱ្យមានស្ថានភាពបែប​នេះ ដោយដើរប្រកាសពីការឱ្យខ្ចីដល់គ្រួសារ នៅតាមសហគមន៍ខ្សត់ខ្សោយ ហើយភ្ជាប់ពួកគេទៅនឹងកន្លែងឡឥដ្ឋ។ គ្រួសារកសិករនៅតាមជនបទប្រឈមខ្លាំងនឹងទម្រង់​នៃពលកម្ម​ដោយបង្ខំ​បែប​នេះ ដោយសារសេដ្ឋកិច្ចគ្រួសារមានការលំបាក បន្ទាប់ពីមានបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ ទឹកភ្លៀងធ្លាក់​មិន​ទៀងទាត់  ហើយនិងការខូចដំណាំបានជំរុញឱ្យកសិករជាច្រើនខ្ចីបុលទាំង​នេះ សម្រាប់ការស្រោចស្រព ឬទិញថ្នាំសម្លាប់សត្វល្អិត។ ម្ចាស់ឡឥដ្ឋច្រើនទិញបំណុលទាំងនេះដើម្បីឱ្យពួកគេមកធ្វើការឱ្យខ្លួន។ រដូវវស្សាវែងពន្យារដំណើរការហាលឥដ្ឋ ដែលជាការបន្ថយប្រាក់បៀវត្សរបស់កម្មករឡឥដ្ឋដែលនៅជាប់បំណុល ហើយរឹតតែជំរុញកម្មករទាំងនោះជំពាក់ថៅកែកាន់តែច្រើនឡើង។ ដើម្បីកុំឱ្យកម្មករចេញពីកន្លែងដែលបង្ខំឱ្យធ្វើការ ថៅកែឡខ្លះ តាមសេចក្តីរាយការណ៍​មកថា អនុញ្ញាតឱ្យតែសមាជិកខ្លះក្នុងគ្រួសារឈប់សម្រាក នៅថ្ងៃបុណ្យ ឬទៅមើលជំងឺ នៅពេលណាមួយ។ កម្មករខ្លះបាននិយាយពីការបន្តរងការឃុំខ្លួន ឬការបង្ខំធ្វើការ នៅកន្លែងឡឥដ្ឋ ទោះបីជាគេបានសងបំណុលយូរ មកហើយក៏​ដោយ។ គ្រួសារខ្មែរថែមទាំងជួបប្រទះនឹងស្ថាន​ភាព​នៃការបង្ខំឱ្យធ្វើពលកម្មដែរ នៅកន្លែងយកដីឥដ្ឋសម្រាប់ធ្វើឥដ្ឋ។  ជនប្រព្រឹត្តការជួញដូរថែមទាំងដាក់​កុមារអាយុត្រឹម ១៣ ឆ្នាំ ឱ្យនៅបម្រើដូចជាទាសករ និង​នៅផ្ទះបន ដើម្បីសងបំណុលគ្រួសារ ដែលបានជាប់តាមរបៀប​នេះ។  សហគមន៍​ដែលត្រូវធ្វើការផ្លាស់ទីលំនៅ​ដោយសារការកាប់ឈើខុសច្បាប់ ដើម្បីផ្តគ់ផ្គង់ឡឥដ្ឋដែលត្រូវការឈើដុតឡ ប្រហែលប្រឈមខ្លាំងនឹងការជួញដូរមនុស្ស ដោយរួមមាននៅក្នុងការកាប់ឈើតែម្តង និងនៅកន្លែងផ្សេងទៀត ដោយសារការលំបាកក្នុងជីវភាព​ ក្នុងស្ថានភាព​នេះ។ នៅក្នុងឆ្នាំមុនៗ ជនជាតិកូរ៉េខាងជើងដែលធ្វើការនៅកម្ពុជា ប្រហែលរងការបង្ខំឲ្យធ្វើការ​ដោយរដ្ឋាភិបាលកូរ៉េខាងជើង។ ស្របតាមសេចក្តីសម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ឆ្នាំ ២០១៧ ដែលតម្រូវឲ្យធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍​នៃជនជាតិកូរ៉េខាងជើងដែលរកប្រាក់​នៅបរទេស ឱ្យបានអស់នៅដំណាច់ឆ្នាំ ២០១៩ ដោយមានការលើកលែងដោយមានកំណត់ រដ្ឋាភិបាល តាមសេចក្តីរាយការណ៍​មក បានបញ្ជូនត្រឡប់ទៅកូរ៉េខាងជើងវិញ នូវពលករចំណាកស្រុកកូរ៉េខាងជើងទាំងអស់ នៅក្រោមបទបញ្ញតិ្តដែលមានការពាក់ព័ន្ធ។ 

ខេត្តក្រុងទាំង ២៥ របស់ប្រទេសកម្ពុជាគឺជាប្រភពនៃការជួញដូរមនុស្ស។ ការជួញដូរផ្លូវភេទច្រើនតែមានការលាក់បាំង។ កុមារី និងស្រ្តីខ្មែរ និងកុមារី និងស្រ្តីអាណិកជនវៀតណាមចេញពីតំបន់ជនបទ ទៅកាន់ទីក្រុង និងគោលដៅទេសចរណ៍ ជាទីដែលជនល្មើសជួញដូរផ្លូវភេទលើពួកគេទៅឱ្យផ្ទះបន ហើយជាញឹកញាប់ នៅតាមកន្លែង​ផ្តល់សេវាផ្លូវភេទលាក់កំបាំង នៅតាមបៀហ្គាដិន ហាងម៉ាហ្សា ហាងខារ៉ាអូខេ កន្លែងលក់រាយ និងកន្លែងមិនមែនពាណិជ្ជកម្ម។ នៅក្នុងពេលប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗ​នេះ វត្តមានដែលមានកំណើនយ៉ាងលឿន និងជាទូទៅ គ្មានច្បាប់គ្រប់គ្រង នៃកាស៊ីណូ កន្លែងកំសាន្ត និងសហគ្រាសពាណិជ្ជកម្មដទៃទៀតរបស់ចិន នៅខេត្តព្រះសីហនុបាននាំឱ្យមានកំណើន​នៃការជួញដូរផ្លូវភេទ​នៅក្នុងស្រុក និងការបង្ខំឲ្យធ្វើពលកម្ម នៅក្នុងចំណោមស្រ្តី និងកុមារីកម្ពុជា ថ្វីបើការហាមប្រាម​ដោយប្រទេសកម្ពុជា​ លើល្បែងស៊ីសងតាមអ៊ិនធ័រណែត និងការបិទជាបន្ទាប់មក​ នៃកាស៊ីណូ និងកន្លែងកំសាន្តដទៃទៀតជាច្រើន​របស់ចិន បានកាត់បន្ថយច្រើននូវការជួញដូរ។ បុរសខ្មែរនៅក្នុងស្រុកគឺជាប្រភពសំខាន់​នៃតម្រូវការលើការកេងប្រវ័ញ្ចផ្លូវភេទលើកុមារ តែបុរសមកពីតំបន់ផ្សេងទៀត នៅអាស៊ី  អឺរ៉ុប សហរដ្ឋអាមេរិក អូស្រ្តាលី និងអាហ្វ្រិកខាងត្បូង ធ្វើដំណើរមកប្រទេសកម្ពុជា​ ដើម្បីធ្វើទេសចរណ៍​ផ្លូវភេទ​លើកុមារ ដែលសម្រួលបន្ថែម​ដោយការទាក់ទង​តាមប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម។ កុមាររាប់ពាន់នាក់​ នៅតំបន់ក្រុង ដែលត្រូវបានគ្រួសារទុកចោល នៅពេលគេចេញទៅធ្វើការ​នៅ​បរទេស ងាយរងគ្រោះដោយការជួញដូរផ្លូវភេទ និងការបង្ខំឱ្យធ្វើពលកម្ម។ នៅឆ្នាំ ២០២០ មានការថយចុះ​នៃការជួញដូរផ្លូវភេទ​លើកុមារ និងទេសចរណ៍​ផ្លូវភេទលើកុមារ ដោយសារមានការថយចុះ​នៃការធ្វើដំណើរជាអន្តរជាតិ និងការតម្រូវមានចត្តាឡីស័កទាក់ទងនឹងមេរោគកូវីដ។ តែ អង្គការនិងសមត្ថកិច្ចបាននិយាយថា រោគរាតត្បាតកូវីដបានធ្វើឲ្យមានកំណើននៃការកេងប្រវ័ញ្ចផ្លូវភេទ​លើកុមារ នៅឆ្នាំ ២០២០។  ស្រ្តីនិងកុមារវៀតណាម ដែលភាគច្រើនជាជនរងគ្រោះ​ដោយការបង្ខិតបង្ខំដោយសារការជំពាក់គេ ធ្វើដំណើរមកប្រទេសកម្ពុជា ហើយរងគ្រោះដោយការជួញដូរផ្លូវភេទ។អង្គការបានរាយការណ៍ពីជនល្មើសដឹកជញ្ជូនជនរងគ្រោះវៀតណាម ឆ្លងកាត់ប្រទេសកម្ពុជា មុនពេលរងការកេងប្រវ័ញ្ច នៅប្រទេសថៃ និងប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។ ជនល្មើសនៅកម្ពុជាច្រើនតែជាសមាជិកគ្រួសារ ឬសមាជិកសហគមន៍ ឬជាបណ្តាញតូចៗ​នៃឈ្មួញកណ្តាលមកពីក្រៅ។ មជ្ឈមណ្ឌលកុមារកំព្រាកម្ពុជាខ្លះទិញកុមារក្នុងមូលដ្ឋាន ពីគ្រួសារដែលមានភាពខ្សត់ខ្សោយ ហើយឱ្យគេរស់នៅដោយគ្មានអាហារូបត្ថម្ភគ្រប់គ្រាន់ និងគ្មានអនាម័យ នៅក្នុងមជ្ឈមណ្ឌល ដើម្បីទាក់ទាញ និងទទួលផលចំណេញពីអំណោយសប្បុរស។ កុមារទាំងនេះខ្លះប្រឈមនឹងការជួញដូរផ្លូវភេទ និងការដាក់ឱ្យបំរើការងារក្នុងផ្ទះដូចទាសករ ដោយសារខ្វះការត្រួតមើល​របស់រដ្ឋាភិបាល លើដំណើរការស្មុំកូនចិញ្ចឹម។ អំពើពុករលួយយ៉ាងរាលដាលជួយជំរុញបទល្មើសជួញដូរ។ តាមសេចក្តីរាយការណ៍​មក នគរបាលបានសុំទិញការរួមភេទជាមួយកុមារ។ មន្រ្តីពុករលួយសម្រួលការជួញដូរឆ្លងកាត់ព្រំដែន រារាំងដំណើរជឿនលឿនទៅមុខក្នុងការស៊ើបអង្កេត និងការកាត់ទោស ហើយក្នុងករណីខ្លះ ទទួលបានផលចំណេញដោយផ្ទាល់ពីកន្លែងដែលត្រូវបានសង្ស័យថា ធ្វើការជួញដូរ