របាយការណ៍​ស្ដីពី​សេរីភាព​សាសនា​អន្ដរជាតិ ឆ្នាំ ២០០៧

របាយការណ៍​នេះ​ត្រូវ​បាន​ដាក់​ជូន​ដោយ​ក្រសួង​ការបរទេស ទៅ​សភា​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ដោយ​អនុលោម​តាម​ផ្នែក ១០២ (b) នៃ​ច្បាប់​ស្ដីពី​សេរីភាព​សាសនា​អន្ដរជាតិ (IRFA) ឆ្នាំ ១៩៩៨ ។ ច្បាប់​នេះ​ចែង​ថា រដ្ឋ​មន្ដ្រី​ក្រសួង​ការបរទេស​អាមេរិក ដោយ​មាន​​ជំនួយ​ពី​ឯកអគ្គរដ្ឋទូត​គោចរ​ទទួល​បន្ទុក​ផ្នែក​សាសនា​​អន្ដរជាតិ ត្រូវ​ផ្ញើ​អោយ​សភា​នូវ “របាយការណ៍​ប្រចាំ​ឆ្នាំ​ស្ដីពី​សេរីភាព​សាសនា​អន្ដរជាតិ ដែល​បន្ថែម​លើ​របាយការណ៍​សិទ្ធិ​មនុស្ស​ថ្មី​ៗ​បំផុត ដោយ​ផ្ដល់​សេចក្ដី​លំអិត​បន្ថែម​ទាក់ទង​នឹង​បញ្ហា​សេរីភាព​សាសនា​អន្ដរជាតិ” ។

វិធី​ធ្វើ​របាយការណ៍

ស្ថានទូត​អាមេរិក​រៀបចំ​សេចក្ដី​ព្រាង​ដំបូង​នៃ​របាយការណ៍​នេះ ដោយ​ប្រមូល​ព័ត៌មាន​ពី​ប្រភព ផ្សេង​ៗ ដែល​រួម​មាន​មន្ដ្រី​រដ្ឋាភិបាល​និង​សាសនា អង្គការ​មិន​មែន​រដ្ឋាភិបាល អ្នក​សារព័ត៌មាន អ្នក​តាមដាន ផ្នែក​សិទ្ធិ​មនុស្ស ក្រុម​សាសនា និង និស្សិត​បញ្ញាវ័ន្ដ ។ ការ​ប្រមូល​ព័ត៌មាន​បែប​នេះ​អាច​នាំអោយ​មាន​គ្រោះ ថ្នាក់ ហើយ​មន្ដ្រី​ដែល​បំរើ​ក្នុង​កិច្ចការ​បរទេស​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក តែងតែ​ខិតខំ​ពុះពារ​ជា​ប្រចាំ ក្រោម​ស្ថានភាព​ដ៏​លំបាក ហើយ​នៅ​ពេល​ខ្លះ​មាន​គ្រោះថ្នាក់​ផង ដើម្បី​ស៊ើប​អង្កេត​សេចក្ដី​រាយការណ៍​ពី​បទ​រំលោភ​សិទ្ធិ​មនុស្ស តាមដាន​ការ​បោះ​ឆ្នោត និង​ជួយ​អ្នក​ដែល​ប្រឈម​នឹង​គ្រោះថ្នាក់ ដោយសារ​តែ​ជំនឿ​សាសនា​របស់ គេ​។

ការិយាល័យ​ទទួល​បន្ទុក​សេរីភាព​សាសនា​អន្ដរជាតិ​បាន​សហការ​ក្នុង​ការ​ប្រមូល​និង​វិភាគ​ព័ត៌មាន សំរាប់​យក​មក​រៀបចំ​ជា​របាយការណ៍​សំរាប់​ប្រទេស​មួយ​ៗ ដោយ​ប្រើប្រាស់​ជំនាញ​ឯកទេស​របស់​ការិយាល័យ​ផ្សេង​ៗ​ទៀត​ក្នុង​ក្រសួង​ការបរទេស អង្គការ​សាសនា អង្គការ​មិន​មែន​រដ្ឋាភិបាល មន្ដ្រី​រដ្ឋាភិបាល​បរទេស តំណាង​របស់​សហប្រជាជាតិ អង្គការ ស្ថាប័ន​ប្រចាំ​តំបន់​និង​អន្ដរជាតិ​ដទៃ​ទៀត ព្រមទាំង​អ្នក​ជំនាញ​​ពី​ខាង​ផ្នែក​សិក្សា​អប់រំ​និង​ប្រព័ន្ធ​ឃោសនា ។ ក្នុងការ​​ចងក្រង​និងកែតំរូវ​របាយការណ៍​សំរាប់​​ប្រទេស​និមួយៗ ការិយា​ល័យទទួល​បន្ទុក​សេរីភាព​សាសនា​អន្ដរជាតិ បានធ្វើ​ការ​ពិគ្រោះ​យោបល់​ជាមួយ​អ្នកជំនាញ​លើ​បញ្ហា​រើស​អើង និងការធ្វើ​ទុក្ខបុក​ម្នេញ​ផ្នែកសាសនា មេដឹកនាំ​សាសនា​ផ្សេងៗ និងអ្នក​ជំនាញ​ផ្នែក​ច្បាប់ ។ គោលការណ៍​របស់​ការិយាល័យ​នេះគឺធ្វើ​យ៉ាងណា​ត្រូវ​សិក្សា​វាយតំលៃ​ព័ត៌មាន​ទាំងអស់​ដោយ​មិនលំអៀង ដោយ​ពេញលេញ​និងដោយ​យុត្ដិធម៌​ ។

របាយការណ៍​នេះ​សំរាប់​អោយ​ក្រសួង ទីភ្នាក់ងារ​និង​ការិយាល័យ​នានា​របស់​​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ប្រើ​សំរាប់​កំណត់​គោលនយោបាយ ធ្វើ​ការងារ​ទូត កំណត់​ជំនួយ ការ​ហ្វឹកហ្វឺន​និង​​ការ​កំណត់​ការ​ចែកចាយ​ធនធាន​ផ្សេង​ៗ​ និង សំរាប់​​ជួយ​កំណត់​ថា​តើ​ប្រទេស​ណា​ដែល​បាន​ប្រព្រឹត្ដ​ឬ​អត់ឱន​អោយ “​ការ​រំលោភ​ធ្ងន់ធ្ងរ​ជា​ពិសេស ” លើ​សេរីភាព​សាសនា ។ ប្រទេស​ទាំងនេះ​មាន​ឈ្មោះផង​ដែរថាជា​ប្រទេសដែល​នាំអោយ​មាន​កង្វល់ជា​ពិសេស ។

ការ​ប្រើប្រាស់​ពាក្យពេចន៌

​​​នៅ​ពេល​របាយការណ៍​នេះ​និយាយ​ថា រដ្ឋាភិបាល​មួយ “ជា​ទូទៅ​គោរព” សិទ្ធិ​ក្នុង​ការ​មាន​សេរីភាព សាសនា នៅ​ក្នុង​អំឡុងពេល​នៃ​ការ​ធ្វើ​របាយការណ៍ ប្រយោគ​នេះ​ចង់​បង្ហាញ​អោយ​ឃើញ​ថា រដ្ឋាភិបាល​មាន​បំណង​ការពារ​សេរីភាព​សាសនា​អោយ​បាន​ពេញលេញ ។ ដូច្នេះ “ជា​ទូទៅ​គោរព”​ គឺ​ការ​គោរព​បាន​ក្នុង​កំរិត​​​ខ្ពស់​បំផុត​ចំពោះ​សេរីភាព​សាសនា ដែល​មាន​កំណត់​ក្នុង​របាយការណ៍​នេះ ។ ពាក្យ​ថា “ជា​ទូទៅ​គោរព” ត្រូវ​បាន​ប្រើ ពីព្រោះ​ការ​ការពារ​និង​ការ​លើក​កំពស់​សេរីភាព​សាសនា​គឺជា​ការ​ប្រឹងប្រែង​ដែល​ត្រូវ​មាន​ការ​វិវត្ត​និង​ភាព​មោះមុត​ជានិច្ច​។ គេ​មិន​អាច​និយាយ​អោយ​បាន​ច្បាស់លាស់​បាន​ទេ​ថា រដ្ឋាភិបាល​មួយ​បាន​គោរព​សិទ្ធិ​នេះ​បាន​ពេញលេញ​នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​នៃ​ការ​ធ្វើ​របាយការណ៍​នោះ​ទេ ទោះបីជា​នៅ​ក្នុង​កាលទេសៈ​ល្អ​យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ ។

ប្រទេស​កម្ពុជា

រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ចែង​ពី​សេរីភាព​សាសនា ហើយ​ជាក់ស្ដែង និង​ជា​ទូទៅ រដ្ឋាភិបាល​គោរព​សិទ្ធិ​នេះ ។ ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​គឺជា​សាសនា​របស់​រដ្ឋ ។

នៅ​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​នៃ​របាយការណ៍​នេះ ស្ថានភាព​នៃ​ការ​គោរព​សេរីភាព​សាសនា​ដោយ​រដ្ឋាភិបាល មិន​មាន​ការ​ប្រែប្រួល​ទេ ហើយ​គោលនយោបាយ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​បាន​បន្ដ​រួម​ចំណែក​ដល់​ការ​ប្រតិបត្ដិ​សាសនា​ដោយ​សេរី​និង​ជា​ទូទៅ ។

មាន​ករណី​មិន​ច្រើន​ទេ​ដែល​ត្រូវ​បាន​រាយការណ៍​មក​ស្ដីពី​ការ​រំលោភ​ឬ​ការ​រើសអើង​ពី​សង្គម ដោយសារ​ជំនឿ​ឬ​ការ​ប្រតិបត្ដិ​ផ្នែក​សាសនា​នោះ​។

រដ្ឋាភិបាល​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ពិភាក្សា​ពី​បញ្ហា​សេរីភាព​សាសនា​ជាមួយ​រដ្ឋាភិបាល ជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ​គោលនយោបាយ​រួម​របស់​ខ្លួន​ក្នុង​ការ​លើក​កំពស់​សិទ្ធិ​មនុស្ស ។

ផ្នែកទី ១៖ ប្រជាសាស្ដ្រ​ទាក់ទង​នឹង​សាសនា (Religious Demography)

ប្រទេស​កម្ពុជា​មាន​ផ្ទៃដី​ប្រមាណ ៦៧ ០០០ ម៉ៃល៍​ការេ ហើយ​មាន​ប្រជាជន​ប្រមាណ ១៤,១ លាន នាក់ ។ ប្រជាជន​ប្រមាណ ៩៣% កាន់​សាសនា​ព្រះ​ពុទ្ធ(ហិនយាន) ។ ប្រពៃណី​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​ហិនយាន​ត្រូវ​បាន​ប្រកាន់​ខ្ជាប់​និង​ជា​ទូទៅ នៅ​គ្រប់​ខេត្ដ​ក្រុង​ទាំងអស់ ដោយ​មាន​វត្ដ​ចំនួន ៤ ១០០ នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ទាំងមូល ។ ដោយសារ​ជនជាតិ​ខ្មែរ​ភាគ​ច្រើន​លើសលុប​ជា​ពុទ្ធសាសនិកជន មាន​ការ​ទាក់ទង​គ្នា​យ៉ាង​ជិតស្និទ្ធ​រវាង​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា ប្រពៃណី​វប្បធម៌ និង​ជីវភាព​រស់នៅ​ប្រចាំ​ថ្ងៃ​របស់​ប្រជាជន​ខ្មែរ ។ ការ​ប្រកាន់​ខ្ជាប់​តាម​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា ជា​ទូទៅ ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់​ទុក​ថា​ជា​ផ្នែក​មួយ​ដែល​មិន​អាច​កាត់​ផ្ដាច់​ចេញ​បាន​នៃ​អត្ដសញ្ញាណ​វប្បធម៌​និង​ជាតិសាសន៍ ក្នុង​ប្រទេស​នេះ ។ ពុទ្ធសាសនា​មហាយាន​​មាន​អ្នក​​ជឿ​ប្រមាណ ១៥០ ០០០ នាក់ ហើយ​មានវត្ដ​ចំនួន ៦៣ នៅ​ទូទាំង​ប្រទេស ។

មាន​អ្នក​កាន់​សាសនា​ឥស្លាម​ប្រមាណ​ពី ៥០០ ០០០ ទៅ ៧០០ ០០០ នាក់ (​គឺ​ចន្លោះពី ៣,៥​% ទៅ ៥​% នៃ​ប្រជាជន​) ដែល​ភាគ​ច្រើន​លើសលុប​គឺ​ចាម ដែល​ច្រើន​រស់នៅ​តាម​ទីក្រុង​និង​ភូមិ​នេសាទ​តាម​ជនបទ តាម​មាត់​ទន្លេសាប​និង​ទន្លេ​មេគង្គ និង​នៅ​ក្នុង​ខេត្ដ​កំពត ។ អង្គការ​ខ្លះ​ដែល​ធ្វើការ​ឬ​មាន​ទំនាក់ទំនង​ជាមួយ ប្រជាជន​ចាម ធ្វើការ​ប៉ាន់​ប្រមាណ​ថា កម្ពុជា​មាន​ប្រជាជន​ចាម​តិច​ជាង​នេះ​ទេ ។ ការ​ធ្វើ​ជំរឿន​ស្ថិតិ​ទូទាំង​ប្រទេស​នៅ​ឆ្នាំ ២០០៨ នឹង​អាច​បញ្ជាក់​ចំនួន​បាន​ត្រឹមត្រូវ​ជាង​នេះ ។ នៅ​កម្ពុជា​សាសនា​ឥស្លាម​មាន​បួន​សាខា គឺ​សាខា​ស៊ីអា​ដែល​ទទួល​ឥទ្ធិពល​ពី​ម៉ាឡេ ហើយ​ដែល​ប្រតិបត្ដិ​ដោយ​អ្នក​កាន់​សាសនា​ឥស្លាម​ចំនួន ៨៨% ។ សាខា Salafi ដែល​ទទួល​ឥទ្ធិពល​ពី​គុយវេត​និង​អារ៉ាប៊ីសា​អ៊ូឌីត (ពេល​ខ្លះ គេ​ហៅ​ថា “Wahhabi”) ដែល​មាន​អ្នក​ជឿ​ប្រមាណ ៦% នៃ​អ្នក​កាន់​សាសនា​ឥស្លាម តែ​ចំនួន​នេះ​ចេះ​តែ​មាន​ការ​កើន​ឡើង ។ សាខា​ដើម ដែល​មាន ឈ្មោះថា Iman-San ដែល​ប្រតិបត្ដិ​ដោយ​អ្នក​ជឿ​ចំនួន ៣% និង​សាខា Kadiani ដែល​មាន​អ្នក​ជឿ ៣% ដែរ ។ សាខា​ទាំង​បួន​នេះ​មាន​វិហារ​ឥស្លាម​ចំនួន​ពី ២០០ ទៅ ៣០០ និង​មាន​វិហារ​​ឥស្លាម Surav តូច​ៗ​ពី ២០០ ទៅ ៣០០ ដែល​មាន​អ្នក​មក​ប្រតិបត្ដិ​សាសនា​រហូត​ដល់ ៤០ នាក់ ហើយ​មិន​មាន​កន្លែង​សំរាប់​គ្រូ​ប្រដៅ​សាសនា​ឈរ​ធ្វើ​ធម្មទេសនា​នៅ​ថ្ងៃ​សុក្រ​ទេ ។ ក្រុម​អ្នក​កាន់​សាសនា​គ្រឹះ​ដែល​មាន​ចំនួន​តិចតួច តែ​កំពុង​តែ​មាន​កំនើន​ឡើង ត្រូវ​ជា​ប្រមាណ ២% នៃ​ប្រជាជន​ទាំងមូល ។ មាន​និកាយ​ឬ​អង្គការ​សាសនា​គ្រឹះ​ប្រមាណ ១០០ ដែល​ធ្វើ​សកម្មភាព​ដោយ​សេរី​នៅ​ទូទាំង​ប្រទេស ហើយ​មាន​វិហារគ្រឹះ​ចំនួន ២ ៤០០ តែ​ក្នុង​ចំណោម​នេះ​មាន តែ ៩០០ ប៉ុណ្ណោះ​ដែល​បាន​ចុះ​បញ្ជី​ការ​ជា​ផ្លូវការ ។ អង្គការ​​សាសនា​ដទៃ​ទៀត​ដែល​មាន​អ្នក​ជឿ​មិន​ច្រើន មាន​សាសនា Baha’i Faith និង Cao Dai របស់​វៀតណាម ដោយ​មួយ​ៗ​មាន​អ្នក​ប្រតិបត្ដិ​តាម​ប្រហែល ២០០០ នាក់​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ។

ក្រុម​សាសនទូត​បរទេស​ធ្វើ​សកម្មភាព​ដោយ​សេរី ។ សេចក្ដី​ប្រកាស​នៅ​ថ្ងៃ​ទី ២៦ ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ ២០០៧​របស់​ក្រសួង​ធម្មការ​និង​សាសនា បាន​បញ្ជាក់​សារ​ជា​ថ្មី​នូវ​ការ​ហាមប្រាម​ដែល​ចេញ​កាលពី​ឆ្នាំ ២០០៣ នូវ​ការ​ដើរ​បញ្ចុះបញ្ចូល​អោយ​មនុស្ស​ប្ដូរ​សាសនា ពី​ផ្ទះ​មួយ​ទៅ​ផ្ទះ​មួយ និង​សកម្មភាព​បែប​នេះ ដូចជា​ការ​ប្រើ​ប្រដាប់​បំពង​សំលេង ឬ​ផ្ដល់​ជំនួយ​តែ​សំរាប់​អ្នក​ដើរ​តាម​និកាយសាសនា​របស់​ខ្លួន ។ តែ​សកម្មភាព​ផ្ដល់​ជំនួយ ដោយ​មិន​រើស​មុខ​ដោយ​ក្រុម​សាសនទូត​ត្រូវ​បាន​លើក​ទឹក​ចិត្ដ​អោយ​មាន ។

ផ្នែក​ទី ២៖ ស្ថានភាព​នៃ​សេរីភាព​សាសនា

ក្របខ័ណ្ឌ​ច្បាប់​និង​គោលនយោបាយ៖ ​​​​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ចែង​ពី​សេរីភាព​សាសនា ហើយ​ជាក់​ស្ដែង និង​ជា​ទូទៅ រដ្ឋាភិបាល​គោរព​សិទ្ធិ​នេះ ។ រដ្ឋាភិបាល​មិន​អត់ឱន​អោយ​ការ​រំលោភ​សេរីភាព​សាសនា​ទេ មិន​ថា​ការ​រំលោភ​នោះ​ប្រព្រឹត្ដ​ដោយ​ផ្នែក​ឯកជន​ឬ ផ្នែក​រដ្ឋាភិបាល​ឡើយ ។ យ៉ាង​ណា​ក្ដី ពុទ្ធសាសនា​គឺជា​សាសនា​របស់​រដ្ឋ ។ រដ្ឋាភិបាល​ប្រារឰ​ថ្ងៃបុណ្យ​​ជាតិ​ទាក់ទង​នឹង​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា ផ្ដល់​ការ​បណ្ដុះបណ្ដាល​និង​អប់រំ​ស្ដីពី​ពុទ្ធសាសនា​ដល់​ព្រះសង្ឃ​និង​អ្នក​ឯ​ទៀត​នៅ​តាម​វត្ដ និង​ផ្តល់​ការ​គាំទ្រ​​ខ្លះ​ដល់​វិទ្យាស្ថាន​ដែល​ធ្វើការ​ស្រាវជ្រាវ​និង​បោះពុម្ព​ផ្សាយ​ឯកសារ​ស្ដីពី​វប្បធម៌ និង​ប្រពៃណី​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​របស់​ខ្មែរ​។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ហាមប្រាម​ការ​រើសអើង​ខាង​សាសនា ។

​​​​ច្បាប់​តំរូវ​អោយ​ក្រុម​អ្នក​កាន់​សាសនា​ទាំងអស់ រួម​ទាំង​ក្រុម​ពុទ្ធសាសនិក​ផង អោយ​ដាក់​ពាក្យ​សុំ ទៅ​ក្រសួង​ធម្មការ​និង​សាសនា បើ​គេ​ចង់​កសាង​កន្លែង​គោរព​បូជា ឬ​ធ្វើ​សកម្មភាព​ផ្សេង​ៗ​ផ្នែក​សាសនា ។ នៅ​ក្នុង​ពាក្យសុំ​របស់​គេ គេ​ត្រូវ​បញ្ជាក់​អោយ​ច្បាស់​ពី​បំណង​និង​សកម្មភាព​ផ្នែក​សាសនា​របស់​គេ ដែល​ត្រូវតែ គោរព​តាម​បញ្ញតិ ដែល​ហាមប្រាម​ក្រុម​សាសនា​នានា​មិន​អោយ​ប្រមាថ​ក្រុម​សាសនា​ដទៃទៀត បង្កើត​អោយ មាន​ជំលោះ ឬ ប៉ះពាល់​ដល់​សន្ដិសុខ​ជាតិ ។ តែ​មិន​មាន​ការ​ដាក់​ពិន័យ​ចំពោះ​ការ​មិន​ចុះ​បញ្ជី​ការ ហើយ​ជាក់ ស្ដែង​មាន​ក្រុម​ខ្លះ មិន​បាន​ចុះ​បញ្ជីការ​ទេ ។

​​​​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​នៃ​របាយការណ៍​នេះ មិន​មាន​សេចក្ដី​រាយការណ៍​ដែល​និយាយ​ថា មាន​ក្រុម​សាសនា​ជួប​ប្រទះ​នឹង​ឧបសគ្គ​ជា​ដុំ​កំភួន ក្នុង​ការ​ទទួល​បាន​ការ​យល់ព្រម​លើ​ការ​កសាង​កន្លែង​គោរព​បូជា​ទេ ។ បទ​បញ្ជា​ស្ដីពី​ការ​គ្រប់គ្រង​សាសនា​ពី​ខាង​ក្រៅ​តំរូវ​អោយ​មាន​ការ​ចុះបញ្ជី​កន្លែង​គោរព​បូជា​និង​សាលា សាសនា ជា​បន្ថែម​លើ​ការ​យល់ព្រម​របស់​រដ្ឋាភិបាល មុន​ពេល​ធ្វើ​ការ​សាងសង់​កន្លែង​គោរព​បូជា​ថ្មី​ៗ ។ កន្លែង​គោរព​បូជា​ត្រូវ​ស្ថិត​នៅ​ឆ្ងាយ​ពី​គ្នា​យ៉ាង​តិច ២ គម ហើយ​មិន​អាច​ប្រើប្រាស់​ដើម្បី​បំរើ​បំណង​ផ្នែក​នយោបាយ ទទួល​ឧក្រិដ្ឋជន​អោយ​ស្នាក់​នៅ​ឬ​ជន​គេច​ខ្លួន​ពី​ច្បាប់​ឡើយ ។ ការ​កំណត់​ព្រំដែន​ពី​គ្នា​នេះ​ត្រូវ​បាន​អនុវត្ដ ​ទាក់ទង​តែ​នឹង​ការ​កសាង​កន្លែង​គោរព​បូជា​ថ្មី​ៗ​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ហើយ​មិន​ទាក់ទង​នឹង​ការិយាល័យ​របស់​អង្គការ​សាសនា​ទេ ។ បទបព្ជា​នេះ​តំរូវ​អោយ​មាន​ការ​បង្រៀន​សាសនា​និង​ការ​គោរព​ដល់​ក្រុម​សាសនា​ឯ​ទៀត​ៗ​ផង​ដែរ ។

មន្ដ្រី​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា​បាន​បន្ដ​រៀបចំ​ការ​​ប្រជុំ​ប្រចាំ​ឆ្នាំ​នៃ​តំណាង​គ្រប់​ក្រុម​សាសនា​ទាំងអស់ ដើម្បី​ពិភាក្សា​ពី​ការ​វិវត្ដន៍​ផ្នែក​សាសនា​និង​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​កង្វល់​នានា ។

រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​កំណត់​យក​ពុទ្ធសាសនា​ជា​សាសនា​របស់​រដ្ឋ ។ ដោយ​យោង​តាម​ការ​កំណត់​នេះ​របស់​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ រដ្ឋាភិបាល​បាន​អនុញ្ញាតិ​អោយ​មាន​ការ​បង្រៀន​ពី​ពុទ្ធសាសនា​នៅ​តាម​សាលា​រដ្ឋ​នានា ។
ការ​រិតត្បិត​លើ​សេរីភាព​សាសនា៖ ​​​​គោលនយោបាយ​និង​ការ​អនុវត្ដ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​បាន​រួម​ចំណែក​អោយ​​មាន​ការ​ប្រតិបត្ដិ​សាសនា​ដែល​មាន​ភាព​សេរី​ជា​ទូទៅ ។ ទោះបី​ជា​មាន​ការ​ប្រកាស​ឡើង​វិញ​កាលពី​ខែ​មិថុនា ឆ្នាំ ២០០៧ នូវ​ការ​ហាមប្រាម​ក្នុង​ការ​ដើរ​បញ្ចុះបញ្ចូល​អោយ​ប្ដូរ​សាសនា​ពី​ផ្ទះ​មួយ​ទៅ​ផ្ទះ​មួយ​ក្ដី តែ​ក្រុម​សាសនទូត​បរទេស ជា​ទូទៅ​អាច​ធ្វើ​សកម្មភាព​ដោយ​សេរី​នៅ​ទូទាំង​ប្រទេស ហើយ​មិន​មាន​ជួប​ឧបសគ្គ​​អ្វី​ធំដុំ​ទេ​ក្នុង​ការ​បំពេញ​ការងារ​របស់​គេ​ ។ មន្ដ្រី​រដ្ឋាភិបាល​បាន​សំដែង​អំណរ​គុណ​ចំពោះ​ការងារ​របស់​ក្រុម​សាសនា​ជា​ច្រើន ក្នុង​ការ​ផ្ដល់​ជំនួយ​ដែល​គេ​ត្រូវការ​ជា​ខ្លាំងក្នុង​ផ្នែក​អប់រំ ការ​អភិវឌ្ឍន៍​ជនបទ និង​ការ​បណ្ដុះបណ្ដាល ។ តែ​មន្ដ្រី​ទាំង​នោះ​ក៏​បាន​សំដែង​កង្វល់​ខ្លះ​ដែរ​ថា ក្រុម​បរទេស​ខ្លះ​ប្រើ​សាសនា​ធ្វើ​ជា​របាំង​ដើម្បី​ធ្វើ​សកម្មភាព​ខុស​ច្បាប់​ឬ​ពាក់ព័ន្ធ​ក្នុង​កិច្ចការ​នយោបាយ ។ ក្នុង​រយៈពេល​នៃ​របាយការណ៍​នេះ រដ្ឋាភិបាល​មិន​បាន​បិទ​សាលា​ឥស្លាម (madrassahs) ណា​មួយ ដូច​ដែល​ខ្លួន​ធ្លាប់​ធ្វើ​ពី​មុន​មក​នោះ​ទេ ។ មិន​មាន​សេចក្ដី​រាយការណ៍​ពី​ការ​ឃុំ​ខ្លួន​ឬ​ចាប់​ដាក់​ពន្ធនាគារ នៅ​ក្នុង​ប្រទេស ដោយសារ​តែ​រឿង​សាសនា​ទេ ។

ការ​បង្ខំ​អោយ​ប្ដូរ​សាសនា​៖ មិន​មាន​សេចក្ដី​រាយការណ៍​ពី​ការ​បង្ខំ​អោយ​ប្ដូរ​សាសនា​ទេ ដោយ​រួមទាំង​កុមារ​សញ្ជាតិ​អាមេរិក ដែល​ត្រូវ​បាន​ចាប់​ពង្រាត់​ឬ​នាំយក​ចេញ​ពី​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ដោយ​ខុស​ច្បាប់ ឬ​ក៏​របាយការណ៍​ពី​ការ​ជំទាស់​មិន អនុញ្ញាតិ​អោយ​ពលរដ្ឋ​ទាំង​នេះ​ត្រឡប់​ទៅកាន់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​វិញ​ទេ ។

ផ្នែក​ទី ៣៖ ការ​រើសអើង​និង​ការ​រំលោភ​ពី​សង្គម

ពុំ​មាន​សេចក្ដី​រាយការណ៍​ពី​ការ​រំលោភ​ឬ​ការ​រើសអើង​ពី​សង្គម​ច្រើន​ទេ ទាក់ទង​នឹង​ការ​ប្រតិបត្ដិ ឬ​ជំនឿ​សាសនានោះ ។

នៅ​ព្រឹក​ថ្ងៃ​ទី ២៦ ខែ​មេសា ឆ្នាំ ២០០៦ មាន​ពុទ្ធសាសនិក​មួយ​ក្រុម​បាន​រុះ​ហើយ​ដុត​វិហារ​គ្រឹះ​មួយ ដែល​សង់​មិន​ទាន់​ហើយ នៅ​ខេត្ដ​កណ្ដាល ។ មាន​សេចកី្ត​រាយការណ៍​មក​ថា អាជ្ញាធរ​ខេត្ដ​មិន​បាន​អនុញ្ញាតិ​អោយ​ក្រុម​វិហារ Wesleyan សាងសង់​វិហារ​គ្រឹះ​នោះ​ទេ ដូច្នេះ​ក្រុម​នោះ​បាន​សង់​ផ្ទះ​មួយ​សំរាប់​គ្រូ​បង្រៀន​សាសនា ដោយ​នៅ​ពេល​ក្រោយ​មក គេ​បាន​ប្រែ​ក្លាយ​វា​ទៅ​ជា​វិហារ ។ មាន​ការ​និយាយ​មក​ថា អភិបាល​ស្រុក​នោះ​បាន​ធ្វើការ​ចរចារ​ដើម្បី​សំរុះសំរួល​គ្នា​វិញ រវាង​គ្រឹះ​សាសនិក​និង​ពុទ្ធសាសនិក​នៅ​តំបន់​នោះ ។ តាមរយៈ​ការ​សំរុះ សំរួល​គ្នា​នោះ គេ​អាច​សង់​ផ្ទះ​នោះ​ឡើង​វិញ​បាន ហើយ​មិន​មាន​ការ​ប្ដឹង​ផ្តល់​អ្នក​ដែល​ចូលរួម​ក្នុង​សកម្មភាព​រុះរើ​ផ្ទះ​នោះ​​ទេ ។ មេដឹក​នាំព្រះ​វិហារ​នៅកន្លែង​នោះបាន​បញ្ជាក់​ថា ផ្ទះនោះ​មិន​ត្រូវ​បាន​កសាង​ឡើង​វិញ​ទេ តែ​គាត់​មាន​ផែនការ​ប្រែ​ក្លាយ​កន្លែង​នោះ​អោយ​​ទៅ​ជា​សាលារៀន​មួយ ។

ក្រុម​សាសនា​ភាគ​តិច​ជួប​ប្រទះ​តិច​តួច​ឬ​គ្មាន​តែ​ម្ដង នូវ​ការ​រើសអើង​ពី​សង្គម​ក្នុង​អំឡុង​ពេល​នៃ​របាយការណ៍​នេះ តែ​អ្នក​កាន់​សាសនាគ្រឹះ​និង​អ្នក​កាន់​សាសនា​ឥស្លាម​មាន​ការ​ប៉ះ​ទង្គិច​គ្នា​តិចតួច ។

មាន​ការ​រាយការណ៍​ពី​ភាព​តានតឹង​នឹង​គ្នា​ម្ដងម្កាល​រវាង​សាខា​ផ្សេង​គ្នា​នៃ​សាសនា​ឥស្លាម គឺ​ក្រុម​ដែល​បាន​ទទួល​លុយ​ពី​ក្រុម​នានា​ក្នុង​ប្រទេស​អារ៉ាប៊ីសា​អ៊ូឌីត គុយវេត ម៉ាឡេស៊ី ឬ​ឥណ្ដូនេស៊ី អាស្រ័យ​លើ​លទ្ធិ​របស់​សាខា ។ ពុទ្ធសាសនិក​ខ្លះបាន​សំដែង​កង្វល់​ពី​ការ​ដែល​សហគមន៍​ចាម​ទទួល​ជំនួយ​​ថវិកា​ពី​ប្រទេស​ក្រៅ ។ តែ​ជា​ទូទៅ ប្រជាជន​ចាម​រស់​នៅ​ដោយ​ចុះ​សំរុង​ល្អ​នៅ​ក្នុង​សង្គម មាន​ទទួល​មុខ​នាទី​ធំ​ៗ​ក្នុង​ផ្នែក​ជំនួញ​និង​ក្នុង​រដ្ឋាភិបាល ហើយ​មិន​មាន​ប្រឈម​នឹង​ការ​រើសអើង​ឬ​ការ​រំលោភ​បំពាន​ទេ ក្នុង​អំឡុង​ពេល​នៃ​របាយការណ៍​នេះ ។

មាន​អង្គការ​របស់​អ្នក​កាន់​សាសនា​គ្រឹះ​និង​អង្គការ​របស់​អ្នក​កាន់​សាសនា​ចំរុះ​ផ្សេង​ៗ ដែល​ច្រើន​តែ ទទួល​ថវិកា​ទ្រទ្រង់​ពី​ក្រុម​មនុស្ស​ក្នុង​ផ្នែក​ឯកជន​ឬ​ផ្នែក​សាធារណៈ​នៅ​បរទេស ។

ផ្នែកទី ៤៖ គោលនយោបាយ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​សហរដ្ឋ​អាមេរិក

រដ្ឋាភិបាល​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ពិភាក្សា​បញ្ហា​សេរីភាព​សាសនា​ជាមួយ​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា ជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ​គោលនយោបាយ​រួម​របស់​ខ្លួន​ក្នុង​ការ​លើក​កំពស់​សិទ្ធិ​មនុស្ស ។ តំណាង​របស់​មន្រ្តី​​ស្ថានទូត​​អាមេរិក​បាន​ជួប​ជាមួយ​មេ​ដឹកនាំ​សាសនា ដើម្បី​ពិភាក្សា​ពី​បញ្ហា​ទាំង​នេះ ហើយ​បាន​ទាក់ទង​ជាមួយ​តំណាង​អង្គការ​សាសនា មិនមែន​រដ្ឋាភិបាល​និង​ក្រុម​ផ្សេង​ៗ​ទៀត ដែល​តំណាង​អោយ​ក្រុម​អ្នក​កាន់សាសនា​គ្រឹះ សាសនា​ឥស្លាម និង ពុទ្ធ​សាសនា ។

ក្នុង​ឆ្នាំ ២០០៦ ស្ថានទូត​អាមេរិក​បាន​បន្ដ​សកម្មភាព​ចុះ​ដល់​មូលដ្ឋាន​អ្នក​កាន់​សាសនា​ឥស្លាម ។ ការងារ​នេះ​បាន​ផ្ដល់​ព័ត៌មាន​បន្ថែម​ស្ដីពី​ស្ថានភាព​សេរីភាព​សាសនា នៅ​កម្ពុជា ក្នុង​ចំណោម​ប្រជាជន​ចាម ហើយ ក៏​បាន​ផ្ដល់​ជំនួយ​ផ្នែក​សំភារៈ​ដល់​ពួកគេ​ផង​ដែរ ។ ក្នុង​ឆ្នាំ ២០០៦ ស្ថានទូត​បាន​បន្ដ​ផ្ដល់​ជំនួយ​ថវិកា​ដល់​វិទ្យុ សំលេង​ភាសា​ចាម​ដែល​ផ្ដល់​ជា​វេទិកា​សំរាប់​ពិភាក្សា​បញ្ហា​សាសនា​និង​បញ្ហា​ដទៃ​ៗ​ទៀត ។ នេះ​ជា​កម្មវិធី​វិទ្យុ ផ្សាយ​សំលេង​តែ​មួយ​គត់​នៅ​កម្ពុជា​ដែល​មាន​ផ្សាយ​ជា​ភាសា​ចាម ។ ដូចគ្នា​នេះ​ដែរ ស្ថានទូត​អាមេរិក​បាន​ធ្វើការ​ដើម្បី​រក្សា​អោយ​មាន​ទំនាក់ទំនង​ជិតស្និទ្ធ​ជាមួយ​សហគមន៍​អ្នក​កាន់​សាសនា​គ្រឹះ​និង​អ្នក​កាន់​ពុទ្ធសាសនា តាមរយៈ​ការ​ចុះ​ដល់​វត្ដ​និង​ព្រះ​វិហារ​គ្រឹះ និង​តាមរយៈ​កម្មវិធី​រួម​គ្នា ។ ទស្សនកិច្ច​របស់​ស្ថានទូត​ដែល​នាំ អោយ​មាន​ការ​ចាប់​អារម្មណ៍​​ច្រើន​ជាង​គេ កាលពី​ខែ​កញ្ញា ឆ្នាំ ២០០៦ គឺ​នៅ​ពេល​ដែល​ឯកអគ្គរដ្ឋទូត​អាមេរិក​និងរដ្ឋ​មន្ដ្រី​ក្រសួង​វប្បធម៌​កម្ពុជា​បាន​ចុះ​ហត្ថលេខា​លើ​កិច្ច​ព្រមព្រៀង នៅ​វត្ដ​ហាន់ ជ័យ​ ស្តីពី​ជំនួយ​ថវិកា​របស់​រដ្ឋាភិបាល​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​សំរាប់​ជួសជុល​ប្រសាទ​ដែល​ត្រូវ​បាន​កសាង​នៅ​​មុន​សម័យ​អង្គរ នៅ​ក្នុង​ទីតាំង​វត្ដ​នេះ ។