រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ច្បាប់ដទៃទៀត និងគោលនយោបាយនានាការពារសេរីភាពសាសនា ហើយតាមភាពជាក់ស្តែង រដ្ឋាភិបាល ជាទូទៅ គោរពសេរីភាពសាសនា។ និន្នាការនៃការគោរពរបស់រដ្ឋាភិបាលចំពោះសេរីភាពសាសនានៅក្នុងឆ្នាំនៃរបាយការណ៍ គ្មានការប្រែប្រួលធំដុំទេ។ ពុទ្ធសាសនាគឺជាសាសនារបស់រដ្ឋ។
មានសេចក្តីរាយការណ៍តិចតួចពីការបំពានឬការរើសអើងពីសង្គម ដោយសាររឿងចូលសាសនា ជំនឿ ឬការប្រតិបតិ្តសាសនា។
ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកបានពិភាក្សាពីសេរីភាពសាសនាជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ហើយបានធ្វើការជាមួយមេដឹកនាំសាសនា និងអង្គការសាសនានានាលើបញ្ហានៃការអត់ឱន និងភាពចំរុះសាសនា។ សកម្មភាពផ្នែកកិច្ចការសាធារណៈរបស់ស្ថានទូតបានផ្តោតលើសហគមន៍សាសនា ហើយជំរុញអោយមានភាពចំរុះសាសនា តាមរយៈកម្មវិធីផ្លាស់ប្តូរ និងកម្មវិធីយុវជន។
ផ្នែក១៖ ប្រជាសាស្រ្តទាក់ទងនឹងសាសនា
តាមការប៉ាន់ប្រមាណរបស់រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកនៅខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១២ ប្រជាជនកម្ពុជាមានចំនួនជាង ១៤,៩ លាននាក់។ ប្រជាជនចំនួន ៩៦% កាន់ពុទ្ធសាសនាហិនយាន។ ជនជាតិខ្មែរភាគច្រើនលើសលុបជាពុទ្ធសាសនិក ។ មានទំនាក់ទំនងគ្នាយ៉ាងជិតស្និទ្ធរវាងពុទ្ធសាសនា ប្រពៃណីវប្បធម៌ និងអត្តសញ្ញាណខ្មែរ និងជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ។ បើយោងតាមក្រសួងធម្មការ និងសាសនា សាលាពុទ្ធិកៈហិនយានមានអ្នករៀនចំនួន ១៩៥៥០ នាក់ ហើយមានវត្តចំនួន ១៦៧ នៅទូទាំងប្រទេស។
មានអ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមប្រមាណ ២,៤% នៃប្រជាជនទាំងអស់ ដែលភាគច្រើនលើសលុបគឺជាចាម ដែលច្រើនរស់នៅតាមទីប្រជុំជន និងភូមិនេសាទតាមជនបទតាមមាត់ទន្លេសាបនិងទន្លេមេគង្គ និងក្នុងខេត្ដកំពត។ នៅកម្ពុជា សាសនាឥស្លាមមានបួនសាខា គឺសាខា Shafi ដែលទទួលឥទ្ធិពលពីម៉ាឡេ ហើយដែលប្រតិបត្ដិដោយអ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមរហូត ៩០% ។ សាខា Salafi (Wahhabi) ដែលទទួលឥទ្ធិពលពីគុយវេតនិងអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត សាខាដើម ដែលមាន ឈ្មោះថា Iman-San និងសាខា Kadiani ។ ប្រជាជនចំនួន ១,៦% ទៀតគឺជាក្រុម Baha’i Faith ជ្វីហ្វ និងវៀតណាមអ្នកកាន់សាសនា Cao Dai ឬក្រុមអ្នកកាន់សាសនាគ្រឹះនិកាយផ្សេងៗ។
ផ្នែកទី ២៖ ការគោរពរបស់រដ្ឋាភិបាលចំពោះសេរីភាពសាសនា
ក្របខ័ណ្ឌច្បាប់និងគោលនយោបាយ
រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ច្បាប់ដទៃទៀត និងគោលនយោបាយនានាការពារសេរីភាពសាសនា។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញហាមប្រាមការរើសអើង ដោយសារសាសនា ។ ពុទ្ធសាសនាគឺជាសាសនារបស់រដ្ឋ ហើយរដ្ឋាភិបាលលើកកំពស់ថ្ងៃបុណ្យតាមព្រះពុទ្ធសាសនា ផ្តល់ការបណ្តុះបណ្តាល និងការអប់រំតាមព្រះពុទ្ធសាសនាដល់ព្រះសង្ឃ និងអ្នកដទៃទៀតនៅតាមវត្ត ហើយជួយមួយផ្នែកតូចដល់វិទ្យាស្ថានមួយ ដែលធ្វើការស្រាវជ្រាវ និងបោះពុម្ពឯកសារស្តីពីវប្បធម៌ខ្មែរ និងប្រពៃណីតាមព្រះពុទ្ធសាសនា។
ច្បាប់តំរូវអោយក្រុមអ្នកកាន់សាសនាទាំងអស់ រួមទាំងក្រុមពុទ្ធសាសនិកផង អោយដាក់ពាក្យសុំទៅក្រសួងធម្មការនិងសាសនា បើគេចង់កសាងកន្លែងគោរពបូជា ឬធ្វើសកម្មភាពផ្សេងៗផ្នែកសាសនា ។ នៅក្នុងពាក្យសុំ គេត្រូវបញ្ជាក់អោយច្បាស់ពីបំណង និងសកម្មភាពផ្នែកសាសនារបស់គេ ដែលត្រូវតែគោរពតាមបញ្ញតិដែលហាមប្រាមក្រុមសាសនានានាមិនអោយប្រមាថក្រុមសាសនាដទៃទៀត បង្កើតអោយមានជំលោះ ឬ ប៉ះពាល់ដល់សន្ដិសុខជាតិ ។ គ្មានការដាក់ពិន័យចំពោះការមិនចុះបញ្ជីការទេ ហើយជាក់ស្ដែង មានក្រុមខ្លះមិនបានចុះបញ្ជីការទេ ។
រដ្ឋាភិបាលធ្វើការបែងចែកគ្នាដាច់តាមផ្លូវច្បាប់ រវាងកន្លែងគោរពបូជា និងការិយាល័យសំរាប់សូត្រធម៌។ ការបង្កើតកន្លែងបូជាតំរូវអោយស្ថាបនិកជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិលើអាគារ និងដីអាគារនោះ។ កន្លែងនោះត្រូវដាក់មនុស្សបានយ៉ាងតិច ២០០ នាក់ ហើយពាក្យសុំការអនុញ្ញាតត្រូវមានការគាំទ្ររបស់អ្នកជឿចំនួនយ៉ាងតិច ១០០ នាក់។ ផ្ទុយទៅវិញ ការិយាល័យសំរាប់សូត្រធម៌អាចស្ថិតនៅក្នុងទីតាំងជួល ឬនៅលើដីជួល ហើយមិនចាំបាច់ទាល់តែដាក់មនុស្សបានប៉ុន្មាននោះទេ ចំណែកពាក្យសុំការអនុញ្ញាតត្រូវមានអ្នកគាំទ្រចំនួន២០ នាក់បានហើយ។
បទបញ្ជាស្ដីពីការគ្រប់គ្រងសាសនាពីខាងក្រៅតំរូវអោយមានការចុះបញ្ជីកន្លែងគោរពបូជា និងសាលាសាសនាទាំងអស់ ។ កន្លែងគោរពបូជាត្រូវស្ថិតនៅឆ្ងាយពីគ្នាយ៉ាងតិច ២ គម ហើយមិនអាចប្រើប្រាស់ដើម្បីបំរើបំណងផ្នែកនយោបាយ ទទួលឧក្រិដ្ឋជនអោយស្នាក់នៅ ឬជនគេចខ្លួនពីច្បាប់ឡើយ។ ការកំណត់ចំងាយពីគ្នានេះសំរាប់តែការកសាងកន្លែងគោរពបូជាថ្មីៗតែប៉ុណ្ណោះ ហើយមិនទាក់ទងនឹងការិយាល័យរបស់អង្គការសាសនាទេ។ គ្មានករណីរាយការណ៍មកថា បទបញ្ជានេះត្រូវបានប្រើដើម្បីរារាំងក្រុមសាសនាគ្រឹះឬសាសនាឥស្លាម មិនអោយកសាងទីតាំងថ្មីឡើយ។ បទបញ្ជាក៏តំរូវផងដែរអោយក្រុមសាសនានានាកុំអោយរិះគន់គ្នាដោយបើកចំហ តែបញ្ញាតិនេះកំរត្រូវបានគេសាកល្បងបំពានណាស់។
រដ្ឋាភិបាលបានអនុញ្ញាតអោយមានការបង្រៀនពីពុទ្ធសាសនានៅតាមសាលារដ្ឋនានា ។ ការបង្រៀនពីសាសនាដទៃទៀត នៅតាមសាលារដ្ឋត្រូវបានហាមឃាត់ តែការបង្រៀនពីសាសនាដែលមិនមែនជាសាសនាព្រះពុទ្ធ ដោយកន្លែងឯកជនអាចធ្វើបាន។
រដ្ឋាភិបាលកំណត់យកថ្ងៃបុណ្យធំៗតាមពុទ្ធសាសនា ជាថ្ងៃឈប់សំរាកបុណ្យរបស់ជាតិ ដែលមានបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ បុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ (រំលឹកដល់ដូនតា) បុណ្យវិសាខបូជា (រំលឹកដល់ការប្រសូត និងសុគតរបស់ព្រះពុទ្ធ) បុណ្យមាឃបូជា (រំលឹកដល់ការចូលនិពាន្វរបស់ព្រះពុទ្ធ)។
ការប្រតិបត្តិរបស់រដ្ឋាភិបាល
គ្មានការរាយការណ៍ស្តីពីការបំពានលើសេរីភាពសាសនាទេ។
ផ្នែកទី៣៖ ស្ថានភាពនៃការគោរពរបស់សង្គមចំពោះសេរីភាពសាសនា
បើយោងតាមក្រសួងធម្មការ និងសាសនា គ្មានការរាយការណ៍ពីការបំពានឬការរើសអើងពីសង្គម ដោយសាររឿងចូលសាសនា ជំនឿ ឬការប្រតិបតិ្តសាសនាទេ។
ចាមអ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមខ្លះមានសមាហរណកម្មល្អក្នុងសង្គម ដោយមានមុខតំណែងធំៗក្នុងមុខជំនួញ និងរដ្ឋាភិបាល។ តែចំនួននេះមានកំរិតទាប បើប្រៀបធៀបនឹងក្រុមអ្នកកាន់សាសនាដទៃទៀត។ ការសិក្សាអង្កេតលើក្រុមចាមកាន់សាសនាឥស្លាមបានបង្ហាញអោយឃើញថា គេនៅតែយល់ថាមានឧបសគ្គផ្នែកស្ថាប័ន និងវប្បធម៌ដល់សមាហរណកម្មពេញលេញក្នុងសង្គម។
ផ្នែកទី៤៖ គោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក
ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកពិភាក្សាបញ្ហាសេរីភាពសាសនាជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ហើយមានការប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយក្រុមអ្នកកាន់សាសនាគ្រឹះ សាសនាជីហ្វ សាសនាឥស្លាម និងពុទ្ធសាសនា ព្រមទាំងមេដឹកនាំអង្គការសាសនាជាច្រើនទៀត លើបញ្ហានៃការអត់ឱន និងភាពចំរុះនៃសាសនា។ តំណាងរបស់មន្រ្តីស្ថានទូតអាមេរិកបានទាក់ទងទៀងទាត់ជាមួយមេដឹកនាំសាសនា និងមន្រ្តីក្រសួងធម្មការ និងសាសនា ដើម្បីសង្កត់ធ្ងន់លើសារៈសំខាន់នៃការអត់ឱនរវាងសាសនានានា នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ។ ការខិតខំផ្នែកកិច្ចការសាធារណៈរបស់ស្ថានទូតអាមេរិកថែមទាំងបានផ្តោតលើសហគមន៍សាសនា ដើម្បីជំរុញពហុសាសនា តាមរយៈកម្មវិធីយុវជន និងកម្មវិធីផ្លាស់ប្តូរ។
ស្ថានទូតអាមេរិកបានបន្ដសកម្មភាពចុះដល់មូលដ្ឋានអ្នកកាន់សាសនាឥស្លាម។ ការងារនេះបានផ្ដល់ព័ត៌មានបន្ថែមស្ដីពីស្ថានភាពនៃការអត់ឱនខាងសាសនា និងភាពចំរុះនៃសាសនា ក្នុងចំណោមប្រជាជនកាន់សាសនាឥស្លាម។ ស្ថានទូតបានបន្តកម្មវិធីផ្តល់អាហាររូបករណ៍ ដែលផ្តល់លទ្ធភាពអោយសិស្សកាន់សាសនាឥស្លាមរៀនភាសាអង់គ្លេសរយៈពេល ២ ឆ្នាំ។ ឯកអគ្គរដ្ឋទូតបានរៀបចំពិធីអាហារស្រាយបួស (Iftar) សំរាប់ក្រុមអ្នកកាន់សាសនាឥស្លាមក្នុងរដូវបុណ្យរ៉ាម៉ាដាន។ មន្រ្តីអាមេរិកដែលមកធ្វើទស្សនកិច្ច រួមមានតំណាងពិសេសសំរាប់សហគមន៍ឥស្លាម ដែលបានជួបជាមួយមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាល មេដឹកនាំសាសនា និងក្រុមយុវជននៅទូទំាងប្រទេស ដើម្បីពិភាក្សាពីការអត់ឱនផ្នែកសាសនា។ មន្រ្តីទូត និងវាគ្មិនជាភ្ញៀវមកពីសហរដ្ឋអាមេរិកបានមកធ្វើទស្សនកិច្ចជាច្រើនលើក ដើម្បីជួយជាមួយសហគមន៍ឥស្លាម។ ការិយាល័យជាច្រើនរបស់ស្ថានទូតថែមទាំងបានដឹកនាំការងាររៀបចំការបោះជំរំប្រកួតកីឡាបាល់ទាត់រវាងក្រុមកាន់សាសនាផ្សេងគ្នា ហើយបានជួយកម្មវិធីនានាដែលផ្តល់សេវាអប់រំ និងសេវាសង្គមដល់សហគមន៍ឥស្លាម។
